Zorg: stop de uitverkoop

Voetbaljournalist Hugo Borst kreeg veel steun voor zijn open brief aan staatssecretaris van Rijn, waarin hij stelde dat het systeem van zorginstellingen ‘moreel failliet’ is en dat er meer personeel in de zorg nodig is. Thuiszorginstellingen gaan over de kop. De toenemende wantoestanden en ontslagen in de zorg vragen om het opvoeren van de strijd tegen de marktwerking en de bezuinigingen.
8 augustus 2016

Door Hans Lammers

Het initiatief van de SP voor het instellen van een Nationaal ZorgFonds in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen verdient dan ook alle steun. Het is belangrijk dat we dit initiatief verbinden met de strijd van de FNV tegen de afbraak van de zorg. Daarvoor is dan wel een landelijke focus nodig en niet alleen de huidige acties op gemeentelijk niveau.

De strategie van het kabinet om op de zorg te bezuinigen, bestaat namelijk uit het decentraliseren van zorg en het doorvoeren van marktwerking, waarbij de zorgverzekeraars een grotere rol krijgen. Het doel is tweeledig: marktwerking moet zorgkosten omlaag helpen, maar ook het verzet tegen bezuinigingen versplinteren doordat verantwoordelijkheden kunnen worden afgeschoven.

Zo kan het kabinet bij wantoestanden in de zorg wijzen naar de gemeenten, de gemeenten op hun beurt naar de zorginstellingen en de zorginstellingen kunnen weer wijzen naar de zorgverzekeraars of gemeenten. Zo worden zorgwerkers, zorgbehoevenden en mantelzorgers klem gezet. Het gevolg: bureaucratie, werkdruk, gestreste mantelzorgers en verwaarlozing, vereenzaming en slechtere gezondheid van cliënten.

Neem het voorbeeld van de Twentse thuishulporganisatie Solace ATC. In juli werd bekend dat er faillissement dreigde, waarbij 250 banen op de tocht staan. Solace verzorgt diensten in onder andere de gemeenten Hardenberg en Zwartewaterland. Solace ATC richtte zich tot voor kort op zwaardere thuiszorg. Toen de gemeenten de financiering daarvan overnamen van het rijk, moest Solace ATC het met veel minder uren zorg doen. Het kreeg een veel lagere uurvergoeding voor de zorg.

Daardoor is het bedrijf in de betalingsproblemen gekomen. Volgens Wim van der Hoorn van de FNV bestaat de mogelijkheid dat de directie ‘bezig was het bedrijf leeg te laten lopen’. Hij denkt dat dit ten gunste zou zijn van het bedrijf BiOns, dat dezelfde directeur heeft. ‘De sector is niet gezond, de tarieven zijn te laag en er zijn cowboys actief in deze markt’, stelt hij.

Verzekeraars

Ook de zorgverzekeraars profiteren. Zij hebben veel taken van de staat overgenomen. Zo voeren ze nu een deel van voorheen de langdurige zorg uit. Over de basisverzekering (ziekenhuiszorg, huisartsenzorg en GGZ) hebben ze veel macht. De verzekeraars bepalen welke instellingen zorg mogen verlenen en welke niet, en welke behandeling iemand krijgt.

De zorg is een ware vechtmarkt geworden. Verzekeraars besteden jaarlijks alleen al 500 miljoen euro zorggeld aan reclame en marketing. Er zijn sinds de vercommercialisering ruim honderden miljoenen verspild aan de mogelijkheid tot overstappen, waar verreweg de meeste mensen helemaal geen gebruik van maken.

Zorgverzekeraars hebben zoveel winst gemaakt dat zij 8,48 miljard euro meer in kas hebben dan vereist is door De Nederlandsche Bank. Tegelijkertijd is het eigen risico jaarlijks gestegen van 150 euro in 2008 naar 385 euro in 2016 en wil minister Schippers het verder verhogen naar 500 euro.

Zorgkosten

Volgens het Centraal Plan Bureau (CPB) is een stijging van het eigen risico noodzakelijk, omdat de zorgkosten tussen 2018 en 2021 jaarlijks groeien met 3,4 procent. Maar deze kunnen makkelijk gefinancierd worden uit een lastenverhoging op de topvermogens en winsten van het grote bedrijfsleven.

De rijkste 1% in Nederland is goed voor bijna een kwart van het totale vermogen, dat ongeveer 1200 miljard bedraagt. De drie rijkste Nederlanders bezitten meer dan de helft van alle Nederlandse huishoudens bij elkaar. De Nederlandsche Bank becijferde dat het overschot op de betalingsbalans vooral komt doordat met name grote bedrijven enorm goed bij kas zitten.

Het inkomen van bedrijven als deel van het nationaal inkomen is fors toegenomen onder Rutte I en II. het CPB stelt dat het aandeel van het inkomen dat naar kapitaal gaat, is toegenomen van 21 procent in 2014 naar meer dan 23 procent in 2016. Volgens FNV-economen gaat het dan om een bedrag van 145 miljard. Met een paar procent belasting hierop is er geld genoeg om zorg voor iedereen te financieren.

Strategie

Welke strategie moet worden ingezet om dit te bereiken? We moeten terug naar een landelijke focus op strijd tegen de bezuinigingen, zoals de FNV dat organiseerde in 2015. In de zorg wordt voortdurend actie gevoerd, maar dan op gemeentelijk niveau. De FNV heeft grote demonstraties georganiseerd, in september 2015 met wel 20.000 mensen. Dit had het begin kunnen zijn van grotere sectoroverstijgende acties.

Het initiatief van de SP tot de oprichting van een Nationaal ZorgFonds moet worden aangegrepen om de beweging op straat weer te helpen opbouwen zoals die aanwezig was vorig jaar onder leiding van de FNV. Het is belangrijk dat in de aanloop naar de Tweede Kamer-verkiezingen en het FNV-congres in 2017 het Comité Strijd voor Zorg wordt uitgebouwd, dat de brug kan slaan tussen deze politieke strijd en de vakbondsstrijd.