Wiens feestje is het WK voetbal?

Het lijkt tegenstrijdig dat er in het voetbalmekka Brazilië, pal voor het zelf te organiseren WK steeds meer protesten zijn. Maar met uitgaven van circa elf miljard euro is het WK in Brazilië het duurste ooit. Het is haast onmogelijk om de golf van stakingen en demonstraties in het land bij te houden.

Door Janneke Prins

Er wordt geprotesteerd door het hele land: olie-arbeiders in Cubatão, vrachtwagenchauffeurs in São Paulo, ambtenaren in Belo Horizonte, werkers op de luchthaven in Guarulhos. Er zijn ook protesten op Braziliaanse ambassades in het buitenland.

Een van de discussies binnen de sociale bewegingen is of je wel mag juichen voor het Braziliaanse team. Anarchisten zeggen dat je dan juicht voor de regering, de Partij voor Socialisme en Vrijheid (PSOL: Partido Socialismo e Liberdade) vindt dat er geen tegenstelling is tussen juichen en de strijd voor meer democratische rechten.

Não Vai Ter Copa

Dat laatste bewijzen tienduizenden Brazilianen, die breed gehoor geven aan de oproep Não Vai Ter Copa (Er zal geen WK zijn). Deze hashtag werd al vijfhonderd miljoen keer via Twitter en Facebook gedeeld.

Zo hebben 10.000 mensen op 5 mei een grote parkeerplaats bezet naast Arena Corinthians São Paulo, waar de openingswedstrijd van de Wereldbeker wordt gespeeld. De actie is georganiseerd door de beweging van landarbeiders zonder land, de MST (Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra). De bezetters vinden dat de half miljard dollar die de bouw van het FIFA-stadion kostte, beter besteed had kunnen worden aan armoedebestrijding. Er is groot gebrek aan ziekenhuizen en scholen.

De 44-jarige Maria das Dores Cirqueira van MST verklaart: ‘De regering investeert niet in een WK voor de mensen, maar voor de gringos.’ Ze doelt daarmee op de beloftes die Luiz Inácio da Silva (kortweg Lula genoemd) als toenmalige president heeft gedaan bij het bekendmaken in 2007 van Brazilië als gastland. Het WK zou worden gefinancierd met privaat geld en de bevolking zou ervan profiteren. Ook zouden steden door flinke opknapbeurten leefbaarder worden. Inmiddels staat de teller op 80 procent aan staatsuitgaven. Lula reageert nu op de WK-protesten met: ‘Laten we het WK verpesten door interne problemen?’

Brazilië kent de grootste ongelijkheid ter wereld. Volgens de Braziliaanse regeringsstatistieken leven 16,2 miljoen mensen van een euro of minder per dag. Daar heeft Lula, die in 2002 als oud-vakbondsleider tot president werd verkozen met zijn Arbeiderspartij (PT: Partido dos Trabalhadores) weinig tegen gedaan. Ondanks populaire voedselprogramma’s voor de armsten, zoals Fome Zero (Nul Honger), voerde Lula evengoed neoliberaal economisch beleid. Speerpunten waren het stimuleren van de agrarische export en investeren in megaprojecten.

Militaire bezetting

Tienduizenden mensen reizen naar Brazilië voor het WK. Maar de bouw aan de belangrijkste luchthaven van São Paulo, Guarulhos, is half mei stilgelegd. De werkdruk was zo hoog dat twee bouwvakkers zijn omgekomen. Bij de bouw van andere luchthavens en voetbalstadions vielen nog eens zes doden.

De Braziliaanse regering is er daarnaast mee akkoord gegaan dat rondom de voetbalstadions commerciële zones worden ingesteld. Daar mogen alleen FIFA en partners, zoals Adidas, Coca- Cola en McDonald’s, hun goederen verkopen. Van Lula’s belofte over een meeprofiterende bevolking komt weinig terecht. De 60.000 straatverkopers die alleen al Rio de Janeiro kent, worden geweerd uit de commerciële zones.

Ondertussen veegt de oproerpolitie de sloppenwijken van grote steden, de favelas, schoon. Hierdoor zijn al 150.000 mensen dakloos geworden. Een vrouw uit een arme wijk in São Paulo vertelt: ‘Mijn kinderen hebben koorts en er is geen dokter om naar ze te laten kijken. Ik heb in deze situatie geen tijd voor het WK.’ De ontruimingen vinden regelmatig plaats waar mensen prima hadden kunnen blijven wonen. Amnesty International spreekt van een militaire bezetting van deze woonwijken.

Protest wordt bemoeilijkt door de nieuwe antiterrorismewet, die is aangenomen voor het garanderen van nationale veiligheid. In de praktijk wordt de wet ingezet om sociale bewegingen te criminaliseren. De PSOL was de enige partij die tegen de wet stemde.

In dit kader is er bijna 17 miljoen euro besteed aan rubberkogels en traangas. Tijdens het WK worden 170.000 ME’ers ingezet en is er inmiddels 260.000 euro aan beveiliging gespendeerd. Braziliaanse beveiligers hebben in Noord-Carolina (VS) een stevig trainingsprogramma doorlopen van Academi, het privé-beveiligingsbedrijf dat onder de naam Blackwater opereerde in Irak. Voor veiligheidsexperts is dit geen verrassing, want in een fax van de Amerikaanse ambassade in Brasilia uit 2009 staat dat dit soort grote sportevenementen een buitenkans zijn om winst te maken. Deze fax werd door WikiLeaks openbaar gemaakt.

Sociale bewegingen samenvoegen

Vorig jaar juni gingen honderdduizenden jongeren wekenlang de straat op, omdat de tarieven in het openbaar vervoer met twintig cent werden verhoogd. De slogan ‘Het gaat niet alleen over 20 cent’ werd in tientallen steden overgenomen als protest tegen het alsmaar stijgen van de kosten van levensonderhoud. De golf van protesten in de afgelopen maanden bouwt voort op de succesvolle Jornadas de Junho (junidagen) van vorig jaar.

Vaak worden deze protesten buiten de bestaande kaders van politieke partijen of vakbonden georganiseerd. In São Paulo blokkeren de Dakloze Arbeiders Beweging (MTST) samen met de MST snelwegen in de grootste stad van Brazilië. Dit soort eenheid tussen diverse groeperingen in de sociale beweging is nodig. Het neoliberale WK zal met het niveau van protesten van nu – hoe hoog dat ook is – niet gestopt worden.

Zoals de meeste Brazilianen zullen beamen: voetbal is een heerlijk spel, maar het moet wel op een eerlijke en goede manier worden georganiseerd. Zoals Diego Maradona ooit zei: ‘De FIFA, dat zijn een stelletje boeven.’

………………………………………………………………………………………………………………………….

Groot graaicircus

Het WK in Brazilië wordt met zeventien miljard dollar (elf miljard euro) het duurste tot nu toe.

Het WK in Duitsland in 2006 kostte zes miljard dollar. Het WK van 2010 in Zuid-Afrika kostte acht miljard dollar. In vergelijking waren de investeringen in stedelijke infrastructuur veel hoger dan in Duitsland, maar daar werd gebruik gemaakt van bestaande stadions en arena’s. De lonen in Zuid-Afrika lagen daarentegen veel lager dan in Duitsland.

Grote Braziliaanse teams hebben een belastingschuld van ongeveer 4 miljard dollar aan de staatskas, evenveel als de winst die de FIFA aankondigde van het WK. Alle bedragen verbleken overigens bij de begroting voor het WK in Qatar: 220 miljard dollar.