Welke hoop is er voor de Palestijnen?
De situatie in Gaza heeft een nieuw dieptepunt bereikt. Het officiële dodental lag in april 2025 boven de 50.000, terwijl ongeveer 90 procent van de Gazanen is ontheemd. Het werkelijke dodental is waarschijnlijk veel hoger. Al in september 2024 wezen schattingen naar meer dan 300.000 Palestijnse slachtoffers. Sindsdien is de situatie aanzienlijk verergerd.
Artsen zonder Grenzen heeft de hele Gazastrook beschreven als massagraf. Alle bakkerijen zijn gesloten. Babyvoeding raakt op, terwijl kinderen ‘minder dan één maaltijd per dag’ krijgen. Toegang tot water is ‘een oorlogswapen’ geworden nu Israël elektriciteit en brandstof naar de strook afsluit. De genocide is verschoven van een militaire campagne van bloedbad op bloedbad naar een langzame massamoord door uithongering. Woorden schieten tekort om zo’n hel te beschrijven.
Israëls visie op de ‘day after’ is nu duidelijk. Net als eerder op de Westelijke Jordaanoever creëert het kleine bantoestans, gescheiden door Israëlisch grondgebied en nederzettingen: de zogenaamde Netzarim-, Philadelphi- en Morag-‘corridors’ – vernoemd naar de Israëlische nederzettingen in Gaza van voor 2005. De massale verdrijvings- en uithongeringscampagne is ontworpen om de Palestijnse bevolking ‘uit te dunnen’ en te dwingen zich in dramatisch kleinere gebieden te vestigen, weg van de meest vruchtbare gronden – zoals die tussen Rafah en Khan Younis.
Escalatie
De aanval van Israël is niet beperkt gebleven tot Gaza. Het breidde zijn militaire operaties uit naar Libanon en Syrië, waar het ook burgers onder vuur nam, zonder onderscheid zowel militaire als civiele infrastructuur vernietigde, en delen van het grondgebied van zijn buurlanden in beslag nam.
Zo bezorgde Israël het Amerikaanse imperialisme een grote overwinning, verzwakte het de tegenmacht van Iran en zijn bondgenoten in de regio, en breidde het zijn eigen koloniale controle uit. In beide landen kondigen Israëlische leiders niet alleen luidkeels aan dat ze er ‘permanent’ zullen blijven. Ze bouwen militaire bases, voeren regelmatig luchtaanvallen uit, en wijzen ‘invloedszones’ aan waar ze eenzijdig demilitarisering opleggen.
Op de Westelijke Jordaanoever had Israël zijn terreurcampagne al ruim voor 7 oktober 2023 opgevoerd. Sindsdien zijn er meer dan 1.850 aanvallen door kolonisten geregistreerd, evenals tenminste 860 vermoorde Palestijnen, waarvan 177 kinderen. Tegelijkertijd zijn er stappen gezet om maar liefst 20.000 nieuwe wooneenheden te bouwen in Oost-Jeruzalem, evenals 49 nieuwe ‘outposts’.
Opmerkelijk is dat Israël ook bezig is met het agressief verschuiven van de status quo wat betreft de Palestijnse vluchtelingen – de zeven miljoen Palestijnen die levende herinneringen zijn aan eerdere Israëlische campagnes van etnische zuivering en de noodzaak van toekomstige genoegdoening. Israël heeft UNWRA verboden, waardoor het nu directe aanvallen kan uitvoeren op cruciale Palestijnse vluchtelingendiensten zoals scholen en sociale voorzieningen. Tegelijkertijd voert Israël een militaire verdrijvingscampagne van de belangrijkste vluchtelingenkampen op de Westelijke Jordaanoever – in de laatste maanden zijn ten minste 40.000 mensen ontheemd en er is geen indicatie dat dit proces stopt.
Wat nu?
Tegenover zo’n overweldigende nederlaag is het moeilijk om niet te wanhopen. Het lijkt erop dat niets de VS en hun Europese junior partners zal brengen tot het stoppen van hun enorme militaire, diplomatieke en economische steun aan Israël. Iedereen kan duidelijk zien dat een genocide op de Palestijnen een prijs is die onze machthebbers willen betalen voor hun invloed op zo’n strategisch belangrijk gebied – vooral in een periode waarin de Amerikaanse wereldhegemonie verzwakt. Ze liegen in ons gezicht en houden de verschrikkingen in stand.
Toch zou het een vergissing zijn om nu de hoop te verliezen. Mensen in de hele westerse wereld vechten terug en staan aan de kant van het Palestijnse volk tegen hun eigen staten en machthebbers. De BDS-beweging is exponentieel gegroeid, monsterdemonstraties hebben de hoofdsteden van de voormalige koloniale metropolen op hun grondvesten doen schudden, en studenten weigeren te accepteren dat hun universiteiten medeplichtig blijven aan apartheid en genocide. De belangrijkste ontwikkeling van de laatste maanden is dat werkers en vakbonden begonnen zijn hun collectieve economische macht te mobiliseren om onze heersende klasse voor de keuze te stellen: ofwel ze beëindigen hun steun aan Israël, ofwel ze riskeren economische chaos.
Essentieel is dat deze acties ook plaatsvinden in de MENA-regio. Recent blokkeerden Marokkaanse havenarbeiders een Maersk-transport van Amerikaanse straaljagers naar Israël. Dit is een cruciale ontwikkeling. De Marokkaanse kroon heeft een sleutelrol gespeeld in het normalisatieproces met Israël. Het heeft niet alleen haar eigen militaire contracten met Israël verhoogd, maar zelfs toegestaan dat het Israëlische Elbit Systems een fabriek op Marokkaans grondgebied opende. Deze deals zijn zeer impopulair bij de Marokkaanse bevolking. Dat deze woede zich uitbreidt naar de straten en werkplekken van het koninkrijk, ondanks het zeer reële risico van gewelddadige repressie, is enorm belangrijk.
En de Marokkanen zijn niet alleen. Ook in Jordanië en Egypte, twee buurlanden van Israël die beide voortrekkers waren van de normalisatie en die hun handelsbetrekkingen met het land tijdens de genocide hebben uitgebreid, groeit het volksverzet. In Jordanië vinden sinds het begin van de genocide regelmatig grote protesten plaats, die het einde eisen van het vredesverdrag tussen de landen en van alle economische en diplomatieke betrekkingen. In reactie hierop heeft de Hasjemitische kroon een campagne van repressie ontketend, met als recent wapenfeit een verbod op de Moslimbroederschap – onder het lachwekkende mom van het verijdelen van een door de groep gesponsord complot.
Bevrijding
In Egypte, waar de onderdrukking van de bevolking ernstiger en aanhoudender is, blijven mensen bij zeldzame gelegenheden hun afwijzing tonen richting de medeplichtigheid van hun regering aan de misdaden van Israël.
De ontwikkeling van dit regionale verzet, dat niet alleen gericht is tegen Israël maar ook tegen de Arabische reactionaire regimes die het steunen, is cruciaal voor de bevrijding van Palestina. Inderdaad, vanaf de jaren zestig benadrukte Palestijns links dat hun bevrijding nauw verbonden zou zijn met de bevrijding van de bredere regio.
Enerzijds komt dit voort uit het regionale karakter van het zionisme – een militaire basis die verzet tegen de westerse controle en invloed in de regio kan verdringen. Israëls acties in de hele Levant in de afgelopen zestien maanden zijn een hedendaagse illustratie van dit proces. Aan de andere kant is die analyse ook een erkenning van de klassenverhoudingen in Palestina. Israëlische arbeiders zijn zeer toegewijd aan het koloniale project, inclusief diens huidige genocidale uiting, en hebben vaak het voortouw genomen in het ontwikkelen ervan. Ze zijn daarom geen geloofwaardige deelnemers aan de bevrijding van Palestina.
Palestijnen daarentegen zijn uitgesloten van de kern van de Israëlische economie en hun aanwezigheid is beperkt tot perifere industrieën zoals de bouw, landbouw en dienstensector. Het interne krachtsevenwicht is daarom niet in hun voordeel. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Zuid-Afrikaanse, Keniaanse, of Algerijnse arbeiders zijn zij niet in staat om de koloniale economie plat te leggen om hun bevrijding te bereiken.
Daarom is het noodzakelijk dat de Palestijnen samen met de massa’s in de bredere regio strijden voor bevrijding van het westerse imperialisme, de lokale heersende klassen, en het Israëlische nederzettingskolonialisme. Ghassan Kanafani, de Palestijnse revolutionair, schrijver, en theoreticus, heeft deze alliantie beroemd samengevat als de ‘vijandelijke drie-eenheid’ waarmee de Palestijnen te maken hebben en die hij beschouwt als de ‘primaire bedreiging’ voor hun bevrijding.
Jabra Nicolas, ook een Palestijnse marxistische denker en revolutionaire activist, schreef in diezelfde richting dat ‘de strijd tegen het imperialisme – onlosmakelijk verbonden met alle democratische strijd – alleen een strijd kan zijn tegen alle bestaande dominante klassen en regimes in de regio’. Beide mannen schreven in de jaren 1970, in de nasleep van een eerdere regionale nederlaag, maar hun analytisch inzicht blijft cruciaal om ons door de duisternis van het heden te leiden. In de woorden van George Habash, Kanafani’s kameraad: ‘de weg naar Jeruzalem gaat door de hoofdsteden van de Arabische wereld’.
We hebben een voorproefje gehad van wat dit zou kunnen betekenen in 2011, toen de massa’s van de regio in opstand kwamen in een buitengewone revolutionaire golf. Overal, van Tunesië tot Syrië, van Bahrein tot Egypte, verbonden mensen hun eigen bevrijding met die van de Palestijnen en eisten ze een einde aan normalisering en Arabische passiviteit. Die revoluties hadden zelf hun wortels in de solidariteitsbewegingen met de Tweede Palestijnse Intifada in de eerste jaren van het nieuwe millennium. Nu, anderhalf decennium later, geeft de gruwel van de Israëlische genocide in Gaza – en de Arabische medeplichtigheid hieraan – nieuwe energie aan verslagen en onderdrukte massabewegingen door de hele regio heen. Hun groei en ontwikkeling blijft de sleutel tot een vrij Palestina.
Dit artikel werd gepubliceerd in de mei-krant van de Socialist. Sai Englert spreekt op het Marxisme Festival op zaterdag 10 mei over de strijd voor een vrij Palestina.
Demonstratie in solidariteit met de Palestijnen in Amsterdam (foto: @ohbeautifulworld)