Wat voor partij is BBB?
Van der Plas staat een fopjournalist van nazi-omroep ON te woord (foto: Sjoerd Luidinga).
BBB heeft een vrij lange voorgeschiedenis. Caroline van der Plas ging na de middelbare school aan de slag in de lokale journalistiek, maar stapte snel over naar de agrosector. Ze schreef voor branche- en vakbladen – onder meer voor de vleessector – en werkte als communicatiemedewerker bij LTO en de Nederlandse Vakbond Varkenshouders. In die laatste functie begon ze naar nieuwe manieren te zoeken om de belangen van de grote agribedrijven over het voetlicht te krijgen. Uit onvrede over ‘desinformatie’ van milieu- en dierenrechtenorganisaties zou ze op eigen kracht de BoerBurgerTweets zijn begonnen. Maar op zijn allerminst lag dat initiatief in het verlengde van haar werk als communicatiemedewerker in de vleessector.
BoerBurgerTweets werd een succes. Het bood inzicht in het boerenbedrijf en liet echte mensen het eerlijke verhaal vertellen. Althans, zo moest het lijken. In veel gevallen werden knuffelbare ‘echte boeren’ naar voren geschoven om desinformatie te verspreiden die in het belang was van de grote bedrijven in de agrosector. Zo vertelde een akkerbouwer dat glyfosaat – bekend als Roundup en volgens de WHO zeer waarschijnlijk kankerverwekkend – volstrekt veilig is en dat Greenpeace en Milieudefensie boeren als ‘criminelen’ zouden neerzetten door te wijzen op de gevaren van het goedje – overigens vooral voor de boeren zelf. Ook fabriceerde Van der Plas allerlei complottheorieën. Zo spon ze een heel geheim netwerk van dierenrechtenactivisten, wetenschappers en de Postcodeloterij, dat de boeren kapot zou willen maken (zie afbeelding) – ze gaf later toe dat ze geen enkel bewijs had voor die theorie.
Tekst loopt verder onder de afbeelding
Toen in 2019 de boerenprotesten tegen het stikstofbeleid losbraken, was Van der Plas goed gepositioneerd om daarin een rol te spelen. Ze stapte op bij het CDA – waarvoor zij kandidaat-raadslid was geweest – en sloeg de handen ineen met Wim Groot Koerkamp en Henk Vermeer van het bedrijf Remarkable, een communicatiebureau dat de belangen van grote agribedrijven over het voetlicht probeert te krijgen. De aanpak van Van der Plas sloot direct aan bij de werkwijze van het marketingkantoor: ‘be good, tell it and get personal.’
Partij van de agrikapitalisten
BBB werd opgericht om de belangen van de grote bedrijven in de agrosector te behartigen en dat is duidelijk terug te zien in haar politieke standpunten en koers. Daarin verschilt de partij van bijvoorbeeld de VVD. Die partij behartigt de gezamenlijke belangen van het grootkapitaal in brede zin en gaat daarom soms in tegen de specifieke belangen van een bepaalde sector of een bepaald bedrijf. Voor BBB gaan de belangen van één specifieke kapitaalgroep altijd voor. Maar dat neemt niet weg dat de partij vanuit een kapitalistische bril naar de wereld kijkt en dat mensen uit de arbeidersklasse er dus helemaal niets van te verwachten hebben.
Maar om de belangen van de agrireuzen goed te kunnen behartigen moest BBB ook aansluiting houden bij de boerenprotesten. Die werden vanaf het begin met veel geld ondersteund door grote agribedrijven. Niet alleen omdat de protesten in hun belang waren, maar vooral ook om ervoor te zorgen dat dat zo bleef. De huidige grootschalige kapitalistische landbouw is namelijk wel in het belang van de grote spelers in de keten, maar niet automatisch van gewone boeren. Zij worden gedwongen om op industriële wijze te produceren, dragen de meeste risico’s – waaronder het risico op ziekte – en worden hoe langer hoe afhankelijker van de grote spelers.
Omdat de belangen van boeren en de agrireuzen helemaal niet dezelfde zijn, maken zowel de leiders van de boerenprotesten als de BBB zich systematisch schuldig aan demagogie om boeren voor het karretje van de agrireuzen te spannen. Farmers Defense Force – een fascistische boerenorganisatie die al vóór de boerenprotesten als knokploeg tegen dierenrechtenactivisten was opgericht – zette de toon door te beweren dat de stikstofcijfers doelbewust werden vervalst en dat daar een groot complot achter stak. BBB nam die leugen regelmatig over. De aanpak van stikstof ging helemaal niet om de natuur, maar ‘om goedkoop landbouwgrond opkopen voor huizen voor die miljoenen mensen die nog in NL gepropt moeten worden’ – daarmee haakt zij aan bij de fascistische omvolkingstheorie. Ook loog Van der Plas over wetenschappers, zoals Jan Willem Erisman, die daarna te maken kreeg met bedreigingen.
Populisme
Oneerlijkheid is troef bij BBB. Als het bijvoorbeeld over migratie gaat, neemt BBB de extreemrechtse retoriek over ‘economische gelukszoekers’ over. Alleen échte vluchtelingen zijn zogenaamd welkom, zegt de partij, om een regel verder te pleiten voor het opzeggen van het vluchtelingenverdrag. Ondertussen wil de partij natuurlijk wel dat er voldoende arbeidsmigranten voorhanden zijn: ongeveer een kwart van alle arbeidsmigranten werkt in de land- en tuinbouw. Migranten die uitgebuit worden door louche uitzendbureaus en tuinbouwers zijn welkom, maar wie niet op bestelling komt is een gelukszoeker. Dergelijke racistische retoriek helpt ondertussen om arbeidsmigranten die BBB wél graag wil hebben te isoleren en te marginaliseren, wat het nog makkelijker maakt om hun lonen laag te houden.
Met betrekking tot de EU zien we iets vergelijkbaars. De partij moet mee in de anti-EU stemming in het extreemrechtse milieu, maar wil de landbouwsubsidies en vrij verkeer van goederen en arbeidskrachten in stand houden. In werkelijkheid blijft de partij door en door neoliberaal. Daarom pleit het voor ‘inkrimpen’: de EU moet zich niet bemoeien met natuurbescherming of sociale rechten, maar uitsluitend in het belang van de bedrijven gaan functioneren.
Regelmatig probeert de BBB haar minder populaire standpunten met huichelachtige stemverklaringen te verbloemen. De partij is tegen klimaatbeleid en milieubescherming en steunt daarom Tata Steel tegen pogingen om het bedrijf te dwingen om te stoppen met de systematische vergiftiging van de omgeving. Zo stemde Van der Plas tegen een motie om de zeer vervuilende Kooks 2-fabriek te sluiten, ‘maar natuurlijk niet omdat ik wil dat mensen ziek worden. Ik stem daartegen omdat Tata Steel zelf al maatregelen heeft genomen. Wij willen voorkomen dat mensen straks met de rode en de groene bolletjes gaan zeggen dat wij ervoor zijn dat kinderen ziek worden’, zo zei Van der Plas, terwijl zij zich in feite inzette voor het recht van Tata om kinderen in de IJmond doodziek te maken. Op vergelijkbare wijze stemde Van der Plas tegen een lobbyverbod voor de tabaksindustrie, ‘niet omdat ik zo graag sigarettenfabrikanten wil ontvangen, maar omdat ik vind dat met deze motie ernstig getornd wordt aan de vrijheid van meningsuiting in ons land.’
Dat desinformatie en huichelarij zo’n centrale plaats innemen in de politiek van BBB, plaatst ook sommige van hun andere standpunten in perspectief. Zo wil de partij dat ‘foute of suggestieve informatie over welke sector of groep mensen dan ook verdwijnt uit de schoolboeken’ en dat er een meldpunt komt voor docenten die volgens BBB verkeerde opvattingen hebben. Dat sluit naadloos aan bij initiatieven als van FvD om het onderwijs gelijk te schakelen.
Stikstofbeleid
De gevolgen van de BBB-overwinning voor het stikstofbeleid laten zich raden. In de provincies gaat daar voorlopig de rem op en in de tussentijd probeert Van der Plas landelijk om te traineren en het uiteindelijke beleid zoveel mogelijk naar de hand van de agribedrijven te zetten. BBB wil Natura 2000-gebieden gaan schrappen, zodat die ook niet meer beschermd hoeven te worden tegen stikstof: ‘We hebben in Nederland 162 Natura 2000-gebieden. Dat is volstrekt belachelijk. Dus zetten wij erop in dat dat aantal naar beneden moet.’ Voor zover er stikstof gereduceerd moet worden in de landbouw, zet BBB in op ‘innovatieve oplossingen’ die het huidige landbouwsysteem van grootschalige intensieve landbouw in stand houden. De kosten daarvan wil de partij afwentelen op gewone belastingbetalers.
In de strijd tegen stikstofbeleid wordt BBB steeds meer ondersteund door andere delen van de extreemrechtse beweging. Zo kreeg Van der Plas het eerste exemplaar van het complotboek De Stikstoffuik aangeboden van auteur Arnout Jaspers. Jaspers noemt zichzelf wetenschapsjournalist, maar schrijft onder meer voor extreemrechtse sites die zich inzetten voor klimaatontkenning, zoals Climategate en Clintel. Daarnaast is hij verbonden aan het blog van de extreemrechtse fantast Syp Wynia, bij wiens uitgeverij Jaspers boek verscheen. Op dat blog brak Jasper onder meer een lans voor rassenleer en baseerde zich daarbij op uiterst dubieuze bronnen.
Jaspers beweert dat er geen stikstofprobleem is en zijn voornaamste onderbouwing lijkt te zijn dat stikstof misschien wel een bedreiging voor de biodiversiteit is, maar niet voor de natuur als zodanig (die blijft immers altijd bestaan). Je kunt ook schijt hebben aan de biodiversiteit, zegt Jaspers in feite. Of om met Van der Plas te spreken: brandnetels zijn ook natuur. Voor het overige lijkt Jaspers vooral leugentjes te vertellen die agrikapitalisten goed uitkomen. Desondanks kreeg zijn betoog veel steun, niet alleen van vrijwel de hele extreemrechtse beweging – Jaspers kreeg ook een vrij podium voor zijn desinformatie bij bijvoorbeeld WNL en Radio1.
Extreemrechts schaart zich nu in meerderheid achter BBB om klimaatbeleid en natuurbescherming tegen te werken. De hoop is dat dit de regering in toenemende mate klem zet en dat het de deur opent naar nieuwe verkiezingen en een nieuwe regering waarin rechts en extreemrechts voor het eerst direct samenwerken. Dat zou een ramp betekenen op allerlei niveaus. BBB neemt binnen het extreemrechtse kamp een relatief gematigde positie in. Ze is geen fascistische partij zoals FvD dat wel is en de partij laat zich meer meevoeren door de dynamiek van de extreemrechtse beweging, dan dat ze er zelf de trom slaan. Dat neemt niet weg dat de opkomst van BBB een grote stap vooruit betekent voor extreemrechts als geheel: de grenzen tussen rechts en extreemrechts vervagen verder. Het gevaar op verdere normalisering van extreemrechts, door regeringsdeelname van extreemrechtse partijen neemt toe. Dat zal tot grotere ellende en nieuwe crises leiden die ondertussen door de fascisten aangegrepen kunnen worden om zich verder op te bouwen.