Wat vinden socialisten van stakingen?
Door Max van Lingen
Volgens de voorzitter van De Unie, Reinier Castelein, heeft staken geen zin. ‘Ook na een staking kom je altijd weer bij elkaar aan tafel. Dan kun je net zo goed meteen blijven zitten.’ Dat je er niet altijd uitkomt aan tafel is volgens hem geen reden om te staken. ‘Als argumenten aan tafel niet helpen, dan werkt een polonaise op het Malieveld zeker niet. Wat wel helpt, is een goed gesprek met werkgevers over waar ook wij als werknemers met het land naartoe willen.’ De grote vraag die dit opwerpt is waarom werkgevers nog naar de werknemers zouden luisteren wanneer ze niet staken.
Ton Heerts, voorzitter van de FNV, bekritiseerde dan ook het besluit van De Unie: ‘Een vakbond die nooit staakt is als een tijger zonder tanden. Staken heeft zin, kijk naar de zorg, en naar de mensen van Tata Steel en Brinks. De FNV poldert als het kan, en foldert als het moet, en daar hoort staken bij.’
Dat Heerts staken onder ‘folderen’ categoriseert zegt veel over zijn visie op staken. Voor de top van de FNV is een staking niet meer dan een middel ter ondersteuning van onderhandelingen. Socialisten kijken daar anders tegenaan.
Oorsprong
Stakingen komen voort uit de tegenstellingen tussen de mensen die het werk doen en hun heersers. De eerste staking die in de geschiedschrijving bekend is, was een staking van Egyptische ambachtslieden in 1152 voor Christus. Omdat ze niet betaald hadden gekregen, besloten ze hun werk neer te leggen. Het resultaat was dat hun loon werd verhoogd. Maar over het algemeen nam onvrede in pre-kapitalistische maatschappijen vooral de vorm aan van gewapende opstanden.
Met de opkomst van het kapitalisme gingen stakingen een grotere rol spelen. In het kapitalisme verhuren arbeiders hun arbeidskracht aan een kapitalist. De kapitalist probeert de arbeiders zo min mogelijk te betalen voor hun arbeidskracht, want dat levert hem de hoogste winst op. De zwakte van de kapitalist zit hem erin dat hij afhankelijk is van de arbeidskracht van de arbeiders om winst te maken. Daarom probeert hij arbeiders tegen elkaar uit te spelen.
Arbeiders die meer geld vragen, worden de laan uit gestuurd en vervangen door arbeiders die met minder genoegen nemen. Op individuele basis valt hier weinig aan te doen. Maar wanneer de arbeiders de kapitalist collectief
aanpakken op zijn zwakke punt, kunnen ze de kapitalist dwingen om concessies te doen.
Bewustwording
De Poolse revolutionair Rosa Luxemburg noemde stakingen de ‘eerste natuurlijke spontane vorm van elke grote revolutionaire proletarische actie’. De dynamiek van stakingen brengt bovendien een bewustwordingsproces met zich mee.
De Russische revolutionair Vladimir Lenin schreef hierover: ‘Stakingen leren de arbeiders te denken over de strijd van hele arbeidersklasse tegen de hele klasse van fabriekseigenaren en tegen de arbitraire politiestaat. Dit is de reden waarom socialisten stakingen ‘een school voor oorlog’ noemen, een school waar de arbeiders leren oorlog te voeren tegen hun vijanden voor de bevrijding van de gehele bevolking.’
Dit bewustwordingsproces jaagt de heersende klasse angst aan. Lenin citeert ter illustratie een Duitse minister van binnenlandse zaken, die zei: ‘Achter elke staking schuilt de hydra (het monster) van revolutie’. Maar Lenin wijst er ook op dat we ons niet moeten blindstaren op stakingen: ‘Een school voor oorlog’ is echter niet oorlog zelf.
Wanneer stakingen wijdverspreid zijn onder arbeiders, beginnen sommige arbeiders (waaronder sommige socialisten) te geloven dat de arbeidersklasse zich kan beperken tot enkel stakingen, stakingsfondsen en stakingsverenigingen; dat door alleen stakingen grote verbeteringen in haar omstandigheden kunnen worden bereikt of zelfs haar emancipatie.
Wanneer ze zien hoeveel macht er zit in een verenigde arbeidersklasse, en zelfs in kleine stakingen, beginnen sommigen te denken dat de arbeidersklasse enkel een algemene staking door het hele land hoeft te organiseren om de arbeiders alles te laten krijgen wat ze willen van de kapitalisten en van de staat.’
Macht
De stakingen in Griekenland en België maken ons er opnieuw bewust van welke macht er in de georganiseerde arbeidersklasse schuilt. Datzelfde geldt voor de stakingen in Egypte die vier jaar terug een einde maakten aan de heerschappij van Hosni Mubarak.
Deze voorbeelden laten zien dat stakingen niet alleen actueel zijn, maar ook de potentie hebben om de wereld te veranderen. Daarvoor is het echter ook noodzakelijk dat we ons niet enkel richten op het organiseren van stakingen, maar die stakingen ook met elkaar en met andere vormen van strijd verbinden.