Wat vinden socialisten van het koningshuis?

Het nieuws van de komende troonopvolging heeft duidelijk gemaakt dat veel linkse mensen opmerkelijk positief zijn over het koningshuis. Zo roemt SP-leider Roemer de koningin om haar ‘maatschappelijke betrokkenheid’. Deze waardering voor de monarchie is een ernstige zwakte, die socialisten zich niet kunnen veroorloven.

Door Arwin van der Zwan

Veel gewone Nederlanders vinden dat het koningshuis over het algemeen een positieve invloed heeft op de maatschappij, hoewel het een ondemocratisch overblijfsel is uit het verleden. Men beweert bijvoorbeeld dikwijls dat de status en uitstraling van de koningin door staatsbezoeken en handelsmissies een gunstig effect heeft op de Nederlandse economie. Minder tastbaar, maar voor velen belangrijker, is de opvatting dat de koningin voor saamhorigheid zorgt die zo schrijnend ontbreekt in de moderne samenleving. Al deze vooroordelen moeten worden weerlegd om maatschappelijk vooruitgang mogelijk te maken.

Kosten

Om verschillende redenen speelt de monarchie juist een zeer negatieve maatschappelijke rol, die socialisten ertoe zou moeten brengen om vol overgave te pleiten voor de afschaffing van dit ondemocratische instituut. Het meest in het oog springend zijn natuurlijk de hoge kosten die zijn gemoeid met het onderhouden van een koninklijke familie. Hoewel de Oranjes met al hun miljarden en aandelen in de belangrijkste Nederlandse multinationals een van de rijkste families ter wereld zijn, ontvangen zij meer dan honderd miljoen euro per jaar uit de nationale schatkist.

Daarnaast heeft het niet-gekozen staatshoofd in Nederland onredelijk veel politieke macht. De vorst is, als hoofd van de regering, verantwoordelijk voor de benoeming of beëdiging bij koninklijk besluit van talloze belangrijke maatschappelijke figuren, zoals ministers, burgemeesters en commissarissen.

Staatsrechtelijk gezien moet nieuwe wetgeving door de vorst getekend worden voordat deze in werking kan treden. Van Tweede Kamerleden wordt binnenkort zelfs verlangd dat zij trouw zweren aan Willem-Alexander wanneer hij de troon van zijn moeder overneemt.

Ideologie

Maar de koningin heeft ook een sterke ideologische invloed op mensen. Machthebbers zullen altijd beweren dat hun macht rechtvaardig is en dat zij het algemeen belang dienen. Een kunstmatig gevoel van samenhorigheid dat inspeelt op nationalistische gevoelens is onmisbaar om dit in stand te houden.

Tijdens haar traditionele nieuwjaarstoespraak hield de koningin onlangs haar onderdanen voor dat in tijden van crisis iedereen moet inleveren en wij allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Dit verhult het feit dat de bezuinigingen op zorg, onderwijs en sociale zekerheid maatregelen zijn die de elite van bankiers en politici niet raken. De populariteit van koningin Beatrix maakt dit onrechtvaardige verhaal acceptabel voor velen.

Potentieel reikt de macht van de vorst nog verder. Mocht er ooit een linkse regering met een radicaal programma aan de macht komen, dan functioneert de monarchie als laatste loopgraaf waarin de elite zich kan verschansen.

De geschiedenis laat zien dat dit geen fantasie is. In de nasleep van de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie ontstond ook een revolutionaire stemming in Nederland. Links slaagde er toen niet in de woede en onvrede van de lagere klassen om te zetten in maatschappelijke vooruitgang. Met de inzet van koningin Wilhelmina als symbool van nationale eenheid kon de orde in Nederland weer worden hersteld.

Het is uiterst onwaarschijnlijk dat het Nederlandse koningshuis binnen afzienbare tijd de wacht wordt aangezegd. De koninklijke familie is erg geliefd onder de Nederlandse bevolking en bij alle politieke partijen ontbreekt de wil om de monarchie de nek om te draaien. Sterker nog, zelfs de SP heeft haar publieke afkeer tegen het koningshuis onder het tapijt geveegd om meer kans te maken om mee te regeren.

Marie Antoinette

Maar wat niet is kan komen. Vlak voor de Franse Revolutie werd koningin Marie Antoinette ook aanbeden en leek ze onaantastbaar. Maar onder de druk van sociale strijd werd alles vloeibaar. Dat kan ook hier gebeuren.

De Oranjes zijn een stinkend rijke familie van niet-gekozen aristocraten, volkomen out of touch met het leven van gewone mensen. Ze strijken miljoenen aan belastinggeld op terwijl onderwijs en gezondheidszorg worden uitgehold. Ze zijn de verpersoonlijking van een onrechtvaardig systeem.

Die positie gebruiken ze om progressieve verandering tegen te houden, wat ook betekent dat echte verandering alleen mogelijk is door de monarchie af te schaffen. Socialisten hebben de taak om mensen de ogen te openen, niet om uit opportunisme met de feestmeute mee te deinen. Zoals de Ierse socialist James Connolly sprak in 1911: ‘Een volk dat mentaal is vergiftigd door aanbidding van de monarchie kan nooit streven naar de geest van onafhankelijke democratie die nodig is om sociale vrijheid te verwerven.’