Wachten op Rita
‘en eindelijk komt ook het geëngageerde toneel als kunstvorm weer terug. ‘Politiek theater zonder engagement, Nederland zonder trots, beredeneringen zonder logica, vreemdelingen zonder haat, inburgering zonder burgers, vernieuwend theater zonder subsidie’ vormen een aantal punchlines waarmee deze productie zich voorstelt. Rita Komt! is een samenwerkingsverband van regisseur Mart Jan Zegers met de Acteerstudio en Utrechtse studenten. De stijl doet denken aan toneel van Samuel Becket ‘wachten op Godot’, maar de relevante vergelijking zit hem ook in de kritische noot over het wachten: wachten op de Messias, hier de populist Verdonk.
Wat is er gebeurd met geëngageerd theater?
‘Politiek engagement in Nederland is per definitie links. Veel theatermakers zijn hier bang voor, want kunst moet vrij zijn. Deze tegenstelling zorgt voor een dilemma. Sinds Fortuyn is er roep naar meer engagement. Ik was al voor Fortuyn met maatschappelijke onderwerpen in theater bezig. Toen Fortuyn vermoord werd, werden ook theatermakers aangesproken op hun eigen positie. Met een groot gezelschap theatermakers hebben we toen gediscussieerd. Shockerend was dat het niet zozeer om politiek ging of wat men zelf van de moord vond, maar om de invloed op subsidievoorwaarden.
Engagement gaat juist om stellingname: achter je ideeën staan en de consequenties ervan accepteren. Ik ben het gezeik en gezeur van en over de aanhang van Verdonk moe. Het fenomeen TON is zo transparant, je prikt er zo doorheen, maar het blijft toch bestaan. Ja, je moet TON beoordelen op de inhoud. Ik heb er naar gezocht, maar die is er niet. Eigenlijk kan je dit fenomeen het beste begrijpen met oude begrippen als nationalisme. Daar moeten we niet vies voor zijn en we moeten het ook zo durven benoemen. Sterker nog, Verdonk heeft het er zelf over. Het nationalisme blijkt duidelijk uit de weerstand tegen de multiculturele samenleving. De aanhang komt zowel uit de nieuwbouwwijk-middenklasse als de onderklasse; van vastgoedhandelaar tot automonteur. Er hangt een soort breed minderwaardigheidscomplex over Nederland.’
Ben je dan niet bang om uitgemaakt te worden voor de linkse ‘lelieblanke grachtengordelelite’ waar columnisten, die gek genoeg zelf die blanke elite het best vertegenwoordigen, tegen ageren?
‘Nee hoor. bij mij in de buurt in Amsterdam West staan Marokkaanse jongeren op de hoek. En dan? Ik heb er geen last van. Waarom moet ik denken dat ze potentiële terroristen zijn zoals we steeds lijken te moeten geloven?’
Wie is je doelgroep?
‘Mensen die leuk vinden om naar theater te gaan natuurlijk. Maar ik hoop ook dat er mensen die niet zo vaak naar theater gaan door dit thema wel geïnteresseerd raken. Misschien zitten daar ook wel mensen tussen die in Verdonk geloven en een spiegel krijgen voorgehouden. Ik vind het zorgelijk dat er mensen in mijn eigen omgeving zijn die zeggen: ‘Ik heb niets met haar ideeën maar vind wel heel knap dat ze zo sterk is, dat ze dat allemaal maar kan.’ Daar zit ook een soort verwondering in.’
Misschien hebben we wel een linkse variant van de uitgesprokenheid van Fortuyn, Wilders of Verdonk nodig…
‘Ik hoop ook dat er een nieuwe politiek komt in progressieve zin, maar ik zie op dit moment geen aanwijzingen. Een partij moet op zijn minst staan voor hoe ze heten. Je ziet dat ook linkse partijen populistische trekjes vertonen vanuit een electorale strategie. Maar daarmee zullen ze de mensen niet behouden, liever een paar zetels minder maar duidelijker standpunt. Durven polariseren, als je ergens voor staat, roep dat dan in godsnaam.
Er zit een scë)ne in de voorstelling met 5 mensen op een bankje die vertellen hoe rijk ze zijn. Ze zijn zo rijk, het is over the top, tot het hilarische, alsof rijk zijn een vanzelfsprekende keuze is. Als je maar rijk bent dan wordt je gelukkig. De scë)ne wordt gelijdelijk grimmiger en verandert in een aanklacht tegen het publiek. Maar al die tijd zit er nog een figuur bij ze op de bank die niet rijk is. Het valt uiteindelijk op dat deze figuur helemaal niets zegt. Dan keren de anderen zich tegen hem en roepen: ‘Wat doe je hier, je hoort niet in deze scène’, en schoppen hem letterlijk van het toneel af. De scène is een weerspiegeling hoe de dominante groepen in de maatschappij functioneren. Theater kan een manier zijn om dat bloot te leggen.
Rita Komt! speelt nog tot 1 juni. Kijk hier voor meer informatie