Waarom de Kristallnacht herdacht moet worden
Door Karwan Fatah-Black
De geïndustrialiseerde moord op het Europese Jodendom in de jaren ‘40 van de vorige eeuw kwam er niet van de een op de andere dag. Deze overweldigende misdaad was het eindstation van een proces dat zich vanaf de jaren ‘20 had voltrokken. De Holocaust, waarin naar schatting zes miljoen Europese Joden de dood vonden, is onvoorstelbaar vandaag de dag. Maar het was ook onvoorstelbaar in de jaren voor de oorlog.
De Kristallnachtherdenking is belangrijk omdat het laat zien hoe een politieke ideologie sterker kan zijn dan feiten. De ideeën die door de nazi’s over Joden werden verspreid waren niet waar. Toch was het mogelijk om aanhangers van de nazi-partij met deze leugens te overtuigen tot op het punt dat ze bereid waren om in georganiseerd verband bij de bakker, slager, en gebedshuis de ruiten in te slaan. Wildgemaakt met de missie die men zichzelf had toe bedeeld (‘het ontwapenen van Joden’) viel men op georkestreerde wijze Joodse gemeenschappen aan. Er werden tijdens de acties naar schatting 30.000 mensen gevangen gezet in kampen.
Verbaal en fysiek geweld
De herdenking van de Kristallnacht is een oproep om waakzaam te zijn, daar waar mensen worden ontmenselijkt. Politiek die zich met veel verbaal geweld richt op een bevolkingsgroep is gevaarlijk omdat het fysiek geweld legitimeert, en alledaagse vormen van uitsluiting mogelijk maakt. Een taal van ontmenselijking is niet zonder consequentie. Leiders kunnen zich niet verschuilen achter het feit dat ze niet tot openlijk geweld oproepen.
Ook de officiële leiding van de nazi’s distantieerde zich van de Kristallnacht. Het was Goebbels, de ideologische aanvoerder van de nazi’s die met zijn oproep het geweld stopzette. Ondertussen had men achter de schermen het geweld geënsceneerd alsof het om ‘volkswoede’ ging. Met hun lange campagne van verdachtmakingen en ontmenselijking was de partij klaargestoomd om tot geweld over te gaan.
De Kristallnacht had het doel om Duitse Joden te waarschuwen dat het tijd werd om te vertrekken. Als de sociale en economische pesterijen mensen nog niet op die gedachten hadden gebracht, moest deze massale actie een migratiegolf op gang brengen. Als gevolg van de Kristallnacht kwamen waarschijnlijk 2500 mensen om in concentratiekampen. De rest van de 30.000 mensen die naar kampen waren gebracht werden vrijgelaten, op voorwaarde dat ze het land uit zouden gaan. Het plan voor de totale vernietiging was er nog niet, dat zou tijdens de oorlog ontstaan.
Hedendaags racisme
De herdenking van de Kristallnacht is sinds jaar en dag georganiseerd door verschillende organisaties in Amsterdam en daarbuiten die zich zorgen maken over racisme. Naast mensen van het gemeentebestuur en vrijwel alle politieke partijen zijn hierbij ook vaak Joodse, seculiere, maar ook islamitische organisaties betrokken geweest. Nadat Nederland Bekent Kleur (NBK) jaren geleden dit initiatief heeft genomen, trekken ze ook jaarlijks de organisatorische kar.
NBK heeft er nooit een geheim van gemaakt dat het vindt dat antisemitisme en andere vormen van racisme en discriminatie allemaal even verwerpelijk zijn. Dat islamofobie ook in dat rijtje thuis hoort is voor NBK terecht altijd meer dan logisch geweest. Dit is echter een doorn in het oog van politici en opiniemakers die racistische sentimenten, en algemene gevoelens van onvrede in willen zetten voor electoraal gewin. De herinnering van de Kristallnacht, en het universele karakter van de waarschuwing, knaagt aan hun geweten.
Bij gebrek aan argumenten zijn door rechtse media als Elsevier en GeenStijl ongefundeerde en kwetsende karaktermoordcampagnes opgezet tegen de initiatiefnemers van de herdenking. Terwijl deze media de 32 gewelddadige aanslagen op moskeeën van afgelopen jaar nagenoeg onbesproken laten, neemt men wel uitgebreid de ruimte om de organisatoren van de Kristallnachtherdenking verdacht te maken.
‘In hoge mate gepolitiseerd’
Het Centraal Joods Overleg (CJO) stelde recentelijk dat de herdenking ‘in hoge mate gepolitiseerd’ is. In een tijd dat een partij die oproept tot het deporteren van miljoenen moslims uit Europa gedoogsteun geeft aan een minderheidskabinet, heeft de herdenking zonder twijfel een politieke lading. Het CJO doelde echter vooral op het feit dat op socialisme.nu wordt opgeroepen tot het herdenken van de Kristallnacht, terwijl op dezelfde site een advertentie staat voor een poster die oproept tot het boycotten van Israelische producten.
Het CJO noemt dit ‘verwerpelijk’ en zegt ‘niet te kunnen accepteren dat de Jodenvervolging door organisaties en personen misbruikt wordt voor hun eigen politieke agenda.’ Het is teleurstellend dat het CJO zulke aantijgingen aan ons adres maakt, aangezien de IS deze boycotoproep niet verbindt met het herdenken van de Kristallnacht.
Dat wil niet zeggen dat we niet pal achter de campagne staan ter verdediging van de rechten van de Palestijnen. Maar ongetwijfeld zullen participerende organisaties over meer hedendaagse politieke kwesties van mening verschillen. Dat zou echter geen voorwaarde mogen zijn voor het wel of niet gezamenlijk herdenken van de Kristallnacht. We hopen dan ook dat het open karakter van deze herdenking gehandhaafd blijft.
……………………………………………………………………………………….
Herdenking Kristallnacht dinsdag 9 november 2010
Sinds 1992 organiseert Nederland Bekent Kleur in Amsterdam een herdenking van de Kristallnacht. De Kristallnacht is een pogrom die in 1938 plaatsvond in nazi-Duitsland. De herdenking in Amsterdam sluit aan bij activiteiten van andere organisaties elders in ons land en in 40 andere Europese landen.
Tijd: 19.30 – 20.00 uur
Locatie: bij het Stadhuis in Amsterdam
Adres: Amstel 1, hoek Zwanenburgwal
Programma herdenking 2010:
– Voordracht gedicht door acteur/toneelschrijver Tjeerd Bischoff
– Optreden violist
– Toespraak van verzetsdeelnemer Mirjam Ohringer (86)
De spreekster Mirjam Ohringer werd geboren in Amsterdam in 1924. Joodse familieleden van haar in Duitsland werden vlak voor de Kristallnacht in 1938 gedeporteerd naar Polen. Na het uitbreken van de oorlog gaat ze in het verzet. Haar geliefde wordt naar het concentratiekamp Mauthausen gedeporteerd. Ze weet de oorlog te overleven door onder te duiken. Ohringer zet zich tot op de dag van vandaag in om de herinnering aan de slachtoffers van het fascisme levend te houden. Ze sprak in 1996 en 2008 ook op de Kristallnachtherdenking in Amsterdam.