VS: welke les kan radicaal links leren van Bernie Sanders?
Wie is Bernie Sanders?
Bernie Sanders, vertegenwoordiger van de staat Vermont in de Senaat, was lange tijd onafhankelijk, maar heeft zich nu kandidaat gesteld voor de Democratische Partij. Hij heeft een staat van dienst die teruggaat tot de Civil Rights Movement in de jaren zestig, en noemt zich socialist. Zijn variant van socialisme is een soort Scandinavische verzorgingsstaat. Sanders bewijst dat uitkomen voor socialisme in de VS niet per se politieke zelfmoord is. Sterker nog: hij heeft op die basis een storm losgemaakt van steun.
Maakt Sanders een kans?
Ondanks zijn onverwachte succes verwacht ik van niet. Clintons financiële middelen zijn eindeloos en ze heeft de volledige steun van haar eigen partijtop. Interessanter is hoeveel druk er zou zijn op Sanders om, zelfs als hij zou winnen, zijn platform zo snel mogelijk in de steek te laten. Daarover moeten we ons geen illusies maken.
Op een bepaalde manier is Sanders’ succes een geschenk uit de hemel voor de elite van de Democratische Partij. De partij is in diep diskrediet, na acht jaar van gebroken beloftes onder Obama. Alles wees erop dat deze verkiezingen voor de Democraten desastreus zouden verlopen. Obama kon de verkiezingen winnen op basis van de belofte van verandering. Na acht jaar gebroken illusies kan niemand nog beweren dat je Democraten moet stemmen voor ‘change’. En dan leek het er ook nog op dat het een voorspelbare race zou worden tussen een Clinton en een Bush. Sanders heeft dat landschap veranderd.
Zijn succes heeft Clinton de onwaarschijnlijke mogelijkheid gegeven om zich als linkse kandidaat te presenteren en de manier waarop ze dat doet zal ongetwijfeld een belangrijk deel van de Democratische kiezers terug in haar stal brengen. Dat zie je in de vakbond, waar de vakbondsbureaucratie bang is voor de steun aan de basis voor Sanders en zegt: ‘Wees enthousiast over Sanders, maar steun Clinton voor de realistische variant.’ Dat is precies de lijn die Clintonsupporters zullen uitzetten.
De keuze die Sanders heeft gemaakt om als Democratische kandidaat de voorverkiezingen in te gaan heeft het podium gecreëerd voor Clinton om deze show te houden. Hij had kunnen kiezen om in plaats daarvan te gaan voor Independent State gouverneur van Vermont. Daarmee zou hij nooit de presidentsverkiezingen hebben gewonnen. Maar hij zou wel de Amerikaanse twee-partijendictatuur kunnen doorbreken, waarin mensen altijd moeten kiezen voor het ‘minste van de twee kwaden’.
Is dat een tactische fout van Sanders?
Het komt voort uit het diepe onvermogen van Amerikaans links om een politieke beweging te beginnen los van de Democratische Partij. Het herhaalt zich telkens. De meest hoopgevende activisten uit de Civil Rights Movement werden uiteindelijk vertegenwoordiger van de Democratische Partij. De Vietnambeweging werd op deze manier gekanaliseerd, en nu zie je weer dat een deel van de Occupybeweging zich heeft omgevormd tot People For Bernie.
Een succesvolle campagne voor Amerikaans links zou natuurlijk niet betekenen dat je in één verkiezing naast de Democraten en de Republikeinen komt te staan. Succes betekent een derde partij die een serieus percentage van de stemmen haalt (5 tot 10 procent), waardoor ze in staat is daarop de volgende verkiezingen voort te bouwen.
Maar het argument is altijd: als je de president niet levert, waarom zou je het dan doen? Met die logica wordt het mindere kwaad gesteund. Resultaat is dat hoopgevende linkse grassrootsbewegingen worden ingeschakeld voor een Democratische Partij die ongeveer even links is als de gemiddelde afdeling van de VVD, met af en toe een positieve uitschieter in de richting van D66.
In hoeverre draagt Sanders’ campagne op lange termijn bij aan de versterking van links?
Sanders heeft absoluut een dienst bewezen aan linkse politiek in de VS door te laten zien dat je als socialist serieus genomen kunt worden. Helaas wordt dat voor een belangrijk deel tenietgedaan door vervolgens het argument te maken: als links persoon is je plek de Democratische Partij. Links moet zoeken naar een uitweg uit dat dilemma en de enige manier is om eigen kandidaten naar voren te schuiven.
Vaak zal daar alleen maar ruimte voor zijn op lokaal niveau. In Seattle werd een openlijke socialist in de gemeenteraad gekozen. Voor een deel zullen de mogelijkheden zich eerder lokaal voordoen dan in de landelijke politiek.
Het is niet zo dat daadwerkelijk linkse partijen uit de lucht komen vallen. Er is een opening en daar moet concreet gebruik van gemaakt worden. Zolang dat niet gebeurt, zal het argument dat je toch maar weer voor de Democratische Partij moet gaan altijd een aantrekkingskracht hebben.