Voor Balkenende is de AOW pas het begin

Gisteren gingen werknemers van de gemeentelijke reinigingsdienst in Utrecht 24 uur in staking. De vuilnisophalers komen in verzet voor een betere cao en voor het behoud van werkzekerheid, nadat maanden van overleg met de gemeenten op niets zijn uitgelopen. Ook in andere steden staan acties op stapel tegen de bezuinigingen. Het belang hiervan wordt onderstreept door het bredere crisisoffensief dat het kabinet in petto heeft, waarbij geen van onze arbeidsvoorwaarden en sociale verworvenheden meer veilig is.

Foto: Utrechtse vuilnisophalers schrijven zich in als staker

Door John van Mullem

‘Er zijn nog zeker zes tot zeven ingrepen zoals de verhoging van de AOW-leeftijd nodig om de overheidsfinanciën op termijn weer op orde te krijgen.’ Balkenende sprak deze woorden rond Prinsjesdag vorig jaar. Met de crisis als chantagemiddel onderzoeken twintig commissies inmiddels in het grootste geheim hoe er in totaal 35 miljard euro kan worden bezuinigd. Volgens premier Balkenende zijn er hierbij ‘geen taboes’. Maar toen er werd geopperd om een extra belastingschijf van 62 procent in te voeren en de vennootschapsbelasting te verhogen, gaf hij aan hier ‘niets voor te voelen’. Duidelijk is dat wat dit neoliberale kabinet betreft het niet de sterkste schouders zullen zijn die de zware lasten moeten dragen.

De economische crisis wordt als excuus aangevoerd om deze botte ingrepen te rechtvaardigen. Maar de bezuinigingen die dit kabinet wil doorvoeren zijn niet noodzakelijk om de crisis te bezweren, ze liggen al jaren op de plank te wachten om op een ‘gunstig moment’ doorgevoerd te worden. Al vanaf zijn eerste kabinet is Balkenende het gezicht van ‘de broekriem aanhalen’ en ‘samen de schouders eronder’. Wie herinnert zich niet de 300 duizend betogers die in oktober 2004 op het Museumplein demonstreerden tegen dezelfde soort bezuinigingen?

Het kapitalisme is in het hart geraakt en we staan pas aan het begin van de gevolgen daarvan. De rekening van de recessie wordt niet bij de veroorzakers, maar bij gewone mensen neergelegd. Terwijl de aandelenbeurzen weer aan het bijkomen zijn en de bonuscultuur bij de banken terug is van nooit weggeweest, worden de winsten van de rijken der aarde gemaximaliseerd door een grove sanering van de onderkant van de samenleving.

Harde reorganisaties hebben wereldwijd al geleid tot 20 miljoen werklozen. In Nederland is het aantal werklozen het afgelopen jaar met 120 duizend mensen gestegen naar 400 duizend en de verwachting van het CPB is dat dit eind 2010 verder zal zijn gestegen naar 510 duizend – zzp’ers niet meegerekend. Ongeveer de helft hiervan komt voor rekening van het midden- en kleinbedrijf. De rest vindt plaats bij de multinationals. Zo ontsloeg KPN in 2009 tweeduizend mensen en nog eens 819 werknemers extra bij dochterbedrijf Getronics.

Terwijl de ontslagen op de werkvloer en in de gezinnen van werknemers keihard aankomen, gaat het gegraai aan de top van het bedrijfsleven onverminderd door. De vijfkoppige Raad van Bestuur van KPN zag het totale inkomen bij het uitbreken van de crisis in 2008 in totaal met 5,5 miljoen euro stijgen tot 17,2 miljoen euro. In totaal werd er door de firma 1,33 miljard euro winst gemaakt en werd er dividend uitgekeerd aan de aandeelhouders met een totaalwaarde van 1,04 miljard.

Gegraai aan de top

KPN is slechts een enkel voorbeeld van de tegenstelling tussen het gegraai aan de top en de reorganisatie op de werkvloer. Het bestuur van Shell bijvoorbeeld zag het eigen inkomen met 79 procent stijgen tot 33,8 miljoen en keerde in totaal voor 2,5 miljard euro aan dividend uit tegen een winst van 3 miljard euro. In oktober maakte de directie echter bekend vijfduizend werknemers te ontslaan.

Ook degenen die nog niet ontslagen zijn zullen het moeilijker krijgen. Voor 2010 wordt door het CPB een gemiddelde cao-loonstijging van 1,25 procent verwacht. Volgens het Nibud zal die loonstijging echter ‘niet genoeg zijn om de stijgende prijzen te kunnen opvangen. Iedereen zal er dus alsnog op achteruit gaan.’ De koopkracht zal voor huishoudens met kinderen nog sterker dalen omdat allerlei toeslagen en tegemoetkomingen, zoals kinderbijslag, door het kabinet worden bevroren.

Velen zullen hun hypotheek niet meer kunnen betalen en hun huis door de gedaalde huizenprijzen met verlies moeten verkopen. Door oplopende schulden en de financiële krapte zullen zij tot armoede vervallen.

Maar zelfs die beperkte loonstijging ligt onder vuur. In oktober riep het kabinet op tot loonmatiging. De BV Nederland, die dit als muziek in oren klonk, gaf hier gehoor aan door aan te kondigen voor 2010 de ‘nullijn’ als inzet voor de cao-onderhandelingen te hanteren. In meerdere cao’s, zoals in de kleinmetaal en de techniek, is dit al afgesproken.

Dit jaar lopen er 500 cao’s af en staan er nog 275 open. In totaal zullen 4,6 miljoen arbeiders worden bedreigd met deze botte sanering. Het is dus van het grootste belang dat de vakbeweging de handschoen oppakt en er wordt gevochten voor het behoud van koopkracht en secundaire arbeidsvoorwaarden. De eerste strijd in dit kader vindt plaats door de ambtenaren van de gemeenten, provincies en de waterschappen die gezamenlijk optrekken voor de eis van 1,5 procent loonsverhoging. Deze strijd zal bepalend zijn voor de cao-onderhandelingen in andere sectoren.

Om al deze redenen verdienen deze acties en stakingen de solidariteit van ons allen. Maar om te kunnen winnen hebben we ook een vakbeweging nodig die deze strijd aanvoert met een hoge inzet en een aansprekende campagne, waarbij zonder omwegen wordt duidelijk gemaakt dat de zwaarste lasten van deze crisis bij de sterkste schouders horen. De halfslachtige mobilisaties rond de AOW-leeftijd maken dit een dubbele waarschuwing.

Lees bij dit artikel: EXIT poldermodel