Vluchtelingen: ‘COA wil alleen maar groot, groter, grootst’

Afgelopen jaar werd het initiatief ‘Vluchtelingen Welkom’ opgericht, dat zich inzet voor bemiddeling van vluchtelingen naar gastgezinnen. Ze haalden enkele malen de landelijke media, maar tot nu toe krijgen ze nauwelijks medewerking van de autoriteiten. Mark Kilian sprak met een van de krachten achter het initiatief, Daisy Petrona.

Je bent een van de mensen achter Vluchtelingen welkom. Wat is dat?
16 februari 2016

Geïnspireerd door het Duitse initiatief Flüchtlinge Wilkommen, wilden wij iets soortgelijks in Nederland opzetten. In januari 2015 kwam een enthousiaste groep mensen voor het eerst bij elkaar. Al snel ontdekten we dat dat het in Nederland niet kon. Het AD, dat ons in maart 2015 had geïnterviewd, had een reactie van Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) gevraagd, en die waren bij voorbaat negatief. Die zeiden: ‘In de tijd van Joegoslavië werkte dat niet, die mensen zijn allemaal zwaar getraumatiseerd.’

We verdiepten ons in hun visie en ontdekten dat VWN een monopoliepositie heeft in Nederland. Terwijl er nooit onderzoek gedaan was naar wat de gevolgen waren, riep VWN wat het wilde en hun standpunt werd klakkeloos door de media overgenomen.

In Duitsland helpen ze iedereen die daar vluchteling heet. We kwamen erachter dat de definitie van ‘vluchteling’ hier anders is. In Nederland is een vluchteling iemand die een status heeft. Dat is wel heel raar: pas als de IND heeft besloten dat jij een status krijgt, ben je vluchteling.

Ongedocumenteerden helpen in Nederland wordt je niet in dank afgenomen. Asielzoekers helpen door ze bij gastgezinnen te laten wonen, vindt men ook niet goed.

Pas toen in juli kwamen toen de beruchte beelden in de media kwamen van die mensen in bootjes, begonnen ze in de politiek voorzichtig na te denken om mensen toch maar in gastgezinnen opvangen. Toen heeft Joël Voordewind van de ChristenUnie het bij Pauw bespreekbaar gemaakt. Maar nóg kon het niet, in ieder geval niet zoals wij het wilden. Want het moest via een logeerregeling, dan kon het voor maximaal drie maanden bij vrienden of familie.

In december kwam er dan toch een bestuursakkoord vanuit de overheid, waarin een infographic weergeeft dat vluchtelingenopvang bij een gastgezin mag. Dus wij waren blij. Toen zijn we naar twee werkconferenties van ‘Opnieuw thuis’ geweest, om te vertellen wie we zijn en wat we willen. Daar werd gematigd positief op gereageerd. Naar aanleiding daarvan zijn we bij drie gemeenten op gesprek geweest, maar die kwamen meteen met het verhaal van Vluchtelingenwerk.

Dat was heel vervelend. Want je loopt tegen een ongefundeerd beeld aan van vluchtelingen dat wordt verspreid door VWN. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft een aantal onderzoeken gepubliceerd waaruit blijkt dat asielzoekers, vooral in de periode dat ze worden opgevangen door COA, depressief worden. Slechts 15 procent van de vluchtelingen heeft een posttraumatische stressstoornis, en vluchtelingen zijn erg veerkrachtig en in staat om zelf om te gaan met wat ze hebben meegemaakt. De traumatische ervaringen spelen wel, maar het niks mogen doen, de hele dag zitten wachten: daar word je pas écht ziek van.


Dus tot nog toe zijn jullie vooral een initiatief op papier?

Vorige week is de eerste vluchteling bemiddeld – Yay! –, die is naar een gastgezin via de logeerregeling. Dat wilde die man zelf heel graag, omdat hij zeker wilde weten, als het niet lekker zou lopen bij het gastgezin, dat hij terug kon naar het AZC. Ik heb afgesproken dat ik hem volgende week ga bellen hoe zijn eerste week was.

Maar die man zelf was echt megablij dat die mensen hem in huis wilden nemen. Hij schreef in een WhatsApp: ‘Nu ga ik eindelijk naar mijn nieuwe familie.’ Die man is gewoon helemaal gelukkig dat hij eindelijk naar een gewone plek kan. Het gastgezin heeft ook echt nagedacht over hoe ze het het best konden aanpakken, voor henzelf, maar ook voor de vluchteling.

Dus die hebben in het tweede matchgesprek ook aangegeven: we willen heel graag dat je kortetermijndoelen voor jezelf maakt, zodat we daar samen aan kunnen werken. Dus dat je niet de hele dag zit te wachten, maar kijkt wat je kunt bewerkstelligen in die drie maanden met onze hulp, op het gebied van opleiding, werk, taal, de hereniging met je familie. Of het haalbaar is, op welke termijn. Dat is gewoon geweldig!

Er zijn meerdere bezwaren die de instanties hanteren tegen opvang door particulieren, waaronder dat er professioneel personeel in de buurt is dat ze kan begeleiden.

Ja. Met ‘professioneel personeel’ doelen ze op Vluchtelingenwerk. Ik werk nu sinds april vorig jaar bij VWN bij mij in het dorp. Ik weet niet wat VWN dan onder professioneel verstaat, maar het is echt lariekoek.

De mensen die maatschappelijke begeleiding bieden, taalcoach zijn, dat zijn gewoon burgers die graag iets voor een vluchteling willen doen. Dat zijn niet per sé mensen die ervoor geleerd hebben. Hoe is dat professioneler dan de mensen die bij Vluchtelingen welkom werken?

Ik vraag me de laatste tijd ernstig af: wie is COA en wat is COA? Wat zijn hun intenties? Bijvoorbeeld dat hele gedoe over opvangplekken voor asielzoekers en vluchtelingen regelen in gemeenten. Hoe COA dat aanpakt: dat wil alleen maar groot, groter, grootst. Terwijl de overheid zegt: we willen klein. Als je dat voorbeeld in Heesch neemt: nee, er móeten er zeshonderd op één plek. De gemeente Bernheze, waar Heesch onder valt, zegt: nee, we willen het verdeeld over drie dorpen, en ieder dorp 200. Nee, zegt COA, dát gaan we niet doen!

Nou heeft staatssecretaris Dijkhoff van de week gezegd: kleiner, dat moet kunnen. Wanneer gaat COA dat begrijpen? Ik denk dat die mensen op Nederlandse les moeten om te snappen wat ‘kleiner’ betekent.

Vluchtelingen Welkom staat voor vluchtelingen laten wonen bij gastgezinnen. We hebben gemerkt dat journalisten het onderwerp wel interessant vinden, maar er heel weinig van afweten. Dan zeg ik: Het wordt tijd dat jullie jezelf voorlichten. Het kan niet zo zijn dat ik dat moet doen.


Maar er komt ook veel niet in de media. Dus wat hebben journalisten om op af te gaan? Dat zijn de woordvoerders van de instanties, en de media, die schrijven wat de woordvoerders van de instanties zeggen.

Aan de ene kant is dat zo, en tegelijkertijd ook niet. Als ze alle regelgeving gewoon eens lazen. Dan zouden ze zichzelf vragen kunnen stellen: hoe solidair zijn we eigenlijk in Nederland, hoe graag willen we vluchtelingen helpen, wat bieden we die mensen feitelijk?

Dan kom je vrij snel tot de conclusie: als dit beleid is, dan kun je niet zeggen dat wij heel aardig zijn voor die mensen. En dan zou je vragen kunnen stellen aan de politiek, want die beweert dat we wél heel aardig zijn. Bijvoorbeeld, als je op een COA-gezinslocatie woont, dan heb je alleen maar recht op ‘noodzakelijke’ medische hulp. Maar als je bij de inspectie navraagt wat dat is, dan is dat heel weinig. En als je dat naast de mensenrechten legt, dan moet je wel concluderen dat we in Nederland zelf hebben bedacht wat die rechten tegenwoordig inhouden. Want het ís niet conform de regels van Genève. Het is wat wij zelf bedenken.

Het is hetzelfde met het bed-bad-brood-verhaal. We hebben hier jarenlang die mensen niks geboden, terwijl het vanuit Europa allang verplicht was. En nu nog. Je mag ’s avonds om vijf uur komen, dan mag je eten, en ’s ochtends om negen uur moet je weer vertrekken. Die mensen moeten dus verplicht op straat. Wat willen wij hier niet? Dat mensen op straat lopen te zwerven. Maar we bieden ze niks.

Eerder deze maand stond een artikel in de krant dat de Kamer niet tevreden is over het aantal vertrekkende ongedocumenteerden. Toen schreef ik op Twitter: Vraagt ook iemand zich af waarom die mensen niet weggaan? Niet omdat ze het zo leuk vinden om panden te kraken of op straat te leven. Een groot deel gaat niet weg, omdat ze helemaal niet terug kúnnen, en daarnaast, in de regelgeving staat: is jouw procedure afgewezen? 18 maanden later heb je een nieuwe kans, als je nieuwe bewijzen kunt aanvoeren. Dan ga je toch niet weg, als jij je in jouw land niet veilig voelt? Maar daar schrijft niemand over.
Ook wijst de IND heel veel mensen onterecht af.

De eerste persoon is bemiddeld, en nu?

We willen even kijken hoe het gaat lopen met die man en het gezin. Waar we tegenaan lopen. Waar we verder over nadenken is hoe we dat in die eerste twee gesprekken kunnen ondervangen.

Ondertussen ben ik bezig de vluchtelingen die zich inschrijven, terug te mailen. Ik stel een aantal standaardvragen, zoals: weet je van de regelgeving, van de verschillende arrangementen? Dan blijkt dat vluchtelingen slecht worden geïnformeerd. Ze stellen mij een vraag als: Wanneer kan ik mijn familie hier naartoe halen?

Dan moet ik eerlijk zijn, en zeggen: Ik weet het niet met die gezinshereniging. Ik heb geen idee. Want er is zóveel veranderd de afgelopen maanden. En nu Duitsland ook afgelopen maand bekend heeft gemaakt dat gezinshereniging zeker twee jaar gaat duren, nou ík ga dat die vluchtelingen niet vertellen! Ik bedoel, hoe depressief word je dan? Als je weet dat het nog twee jaar duurt voor je je vrouw en je kinderen terug gaat zien? Terwijl die in Syrië zitten te wachten, op geen idee wat.

Die man die we bemiddeld hebben komt uit een gezin van vader, moeder, zeven broers en vier zussen. Eén zus in Syrië kan niet weg omdat ze in een gebied zit dat onder het regime van ISIS valt; zijn ouders, vrouw en twee kinderen zitten in Turkije. Hij vroeg: Kan ik mijn vrouw opzoeken? Ik zei: Wettelijk gezien mag jij gewoon naar Turkije met je V-status, maar dan moet je wel een visum aanvragen. Sommige mensen lukt het wel en sommigen niet. Waar dat aan ligt, geen idee.

Een aantal vluchtelingen die in Amsterdam-Zuid-Oost op de opvang zitten waren zo wanhopig dat ze terug wilden naar Griekenland. Maar dat kan niet. Ze kunnen naar Libanon, maar niet naar Griekenland. Daar zijn ze, voor ze naar Nederland kwamen, al wel twee jaar woonachtig geweest en hebben ze illegaal gewerkt. Maar ze kunnen naar Libanon en verder niet.

Dus er zitten heel veel mensen in de opvang die doorhebben: Nederland wordt het voor mij niet. Dan willen ze terug en dan kan dat niet. Vervolgens staat in de krant: ‘Er gaan te weinig mensen terug.’ Dan denk ik: In de communicatie tussen alle partijen loopt ergens iets mis dan. Want er zijn inmiddels echt heel veel mensen die terug willen.

Omdat ze niet zo lang bij hun familie weg willen blijven. Want ik kan me dat zo voorstellen, dat als je in Nederland zit en je moet zorgen maken, dat dat veel heftiger voelt dan wanneer je samen in Syrië in die ellende zit.

Zie de site van Vluchtelingen Welkom. Steun het verzoek van Vluchtelingen Welkom voor een eenmalige subsidie.