Verzet in Oost-Europa tegen pogingen om vluchtelingen te blokkeren
Vijfentwintig jaar nadat het IJzeren Gordijn viel, bouwen Oost-Europese staten opnieuw muren om mensen te stoppen westwaarts te vluchten. Maar deze keer blokkeren ze vluchtelingen uit Afrika en het Midden-Oosten die oorlog en dictatuur ontvluchten. En de Europese Unie (EU) gebruikt de regionale regeringen als haar grenspolitie.
Maar vluchtelingen hebben zich er al een weg doorheen gebaand. Duizenden reisden afgelopen week door Kroatië, nadat Hongarije zijn grens met Servië sloot. Een nieuwe muur staat op de grens. Hij werd net op tijd gebouwd voor een nieuwe anti-immigrantenwetten die op maandag 14 september in werking traden.
Karmen Kollar, activist van Migranten Solidariteit (Migszol), ging op dinsdagochtend naar de pas geblokkeerde grens bij Röszke, zuid-Hongarije. Ze vertelde: ‘Honderden mensen zaten vast op de grens – binnen enkele uren werd het duizenden. Uit wanhoop begonnen mensen te kamperen op de lege snelweg.’
Vluchtelingen scandeerden: ‘We willen het hek open.’ De staat antwoordde met terreur. Karmen zei: ‘Tegen woensdagmiddag verzamelden mensen zich bij een van de oude grensovergangen. Toen verscheen de anti-terreur politie. ‘Op een of andere manier hadden de mensen een luidspreker in handen gekregen en probeerden te onderhandelen met de politie. Uiteindelijk begonnen ze lege flessen te gooien, en vervolgens twee of drie stenen. Ik hoorde een van de agenten zeggen: ‘eindelijk’ – en zonder waarschuwing begonnen ze iedereen te peppersprayen.
‘Mensen probeerde weg te rennen, maar de menigte was te dicht. Ik zag mensen huilen, overgeven. Sommige migranten duwden terug, staken T-shirts in brand en gooiden ze naar de politie. De politie antwoordde met traangas en waterkanonnen.’ Servisch ambulancepersoneel belandde zelf in het ziekenhuis nadat een traangasgranaat hun ambulance raakte.
Bangmakerij
De sluiting van de grenzen volgt op zes maanden van racistische bangmakerij in de hele regio. Jan Majicek, revolutionair socialist in de Tsjechische hoofdstad Praag, vertelde: ‘Een vluchtelingenboot die zonk in 2013 werd gerapporteerd als een tragedie. Nu spreken de media over een “migratiecrisis”. Ze spreken van een “oncontroleerbare golf” of een “bedreiging voor onze veiligheid”. Samen met islamofobie creëerde dit een giftige cocktail die extreem-rechts hielp. De Tsjechische, Slowaakse, Poolse en Hongaarse regeringen onderdrukken vluchtelingen allemaal – en gebruiken dit om de budgetten voor leger en politie te verhogen. De situatie in Hongarije is het ernstigst.’
Karmen zei: ‘De nieuwe wet is het hoogtepunt van een xenofobe campagne. De regering heeft in het voorjaar reclameborden neergezet die migranten vertellen: ‘Als je naar Hongarije komt, steel geen Hongaarse banen’. Maar ze waren in het Hongaars geschreven, dus het doel was duidelijk om haat te zaaien. Er is de oppositie, maar in deze politieke atmosfeer kan het moeilijk zijn om een gehoor te vinden. En de extreem-rechtse partij Jobbik organiseert gevaarlijke anti-immigrantenbijeenkomsten – een daarvan dwong vluchtelingen het Keleti treinstation in Boedapest te verlaten.’
Vooral de regering van Hongarije is ook fel eurosceptisch. Zowel Jan en Karmen zeggen dat de politici de EU gebruiken als ‘alibi’. Maar, voegt Karmen toe: ‘Het probleem is dat het ook een kern van waarheid bevat.’ De Dublin-verordening van de EU zegt dat vluchtelingen asiel moeten aanvragen in het eerste land dat ze bereiken – en elders kunnen worden weggestuurd. Karmen zei: ‘Deze regels moeten volledig worden veranderd. Zij zijn een van de redenen dat de situatie zo extreem is.’
Zowel Duitsland als Denemarken sloten hun grenzen voordat Kroatië dat deed. De autoriteiten in Frankrijk en Oostenrijk hebben geprobeerd om migranten helpen strafbaar te stellen – hoewel het verzet geen terrein heeft prijsgegeven. Intussen is de grens van Groot-Brittannië in Calais verder versterkt. Ook daar peppersprayt de politie vluchtelingen. EU-politici hebben het Hongaarse hek bekritiseerd, maar het was een voorwaarde voor EU-lidmaatschap.
Patroon
Dit volgt een patroon dat we al zagen in Griekenland. De EU eiste een muur langs de rivier de Evros aan de grens met Turkije. Honderden Syrische vluchtelingen hielden er vorige week een sit-in-protest. Zij betoogden terecht dat deze landblokkade mensen tot de gevaarlijke tocht over zee dwingt. Het heeft ook een alibi gegeven aan elke Griekse politicus die probeert om racisme te gebruiken om steun te verwerven.
Nu vergiftigt het EU-grensbeleid de politiek van nieuwere Oost-Europese lidstaten op dezelfde manier. Maar hier zijn ze moeilijker te weerstaan. Voor degenen die een echt links opbouwen, blijft de erfenis van de stalinistische dictaturen een obstakel. En sociale crisis volgde op de val van de regimes – met slechts een glimp van het soort arbeidersverzet dat Griekenland heeft gevormd.
Jan zei: ‘We moeten eisen dat onze regeringen de grenzen openen en stoppen met hun oorlogsspelletjes. Maar dat is slechts een deel van onze taak. De andere is om te vechten voor betere banen, lonen en sociale zekerheid – om de claim van nazi’s en racisten te ondermijnen dat vluchtelingen het probleem zijn.’
Een groot deel van het debat over hoe we het geweld kunnen stoppen aan de grens van de EU draaide rond de noodzaak om ‘de lasten te delen’. Maar dit versterkt het idee dat vluchtelingen een probleem zijn – en versterkt ook het repressieve systeem dat probeert om hen te controleren.
Het is een contradictie waarmee Karmen worstelt. ‘Het is een grote vraag en ik weet niet wat we met grenzen aan moeten’, zei ze. ‘Er moet enige controle zijn. Maar hoe meer ik hoor van de migranten, hoe meer ik denk dat de EU niet zou mogen beslissen waar ze verblijven. Mensen kunnen in het ene land binnenkomen, maar familie hebben in een ander. Waarom zouden we iemand bijvoorbeeld vertellen dat ze in Hongarije moeten blijven als ze naar Zweden willen gaa? Ik denk dat ze deze vrijheid van verkeer zouden moeten hebben.’
Dit is een vertaling van Socialist Worker.