Verkiezingsanalyse: linkse doorbraak vereist reële tegenmacht
Door Pepijn Brandon
Het verloop van de komende formatie is een stuk makkelijker te voorspellen dan dat van de verkiezingen zelf. Het pad naar Rutte II is geplaveid met de volgende goede bedoelingen:
1. Diederik Samsom roept op om op de PvdA te stemmen, omdat alles beter is dan een nieuwe regering-Rutte.
2. Diederik Samsom verklaart zich bereid om samen met Rutte te regeren, omdat alles beter is dan een regering-Rutte die keihard bezuinigt.
3. Diederik Samsom gaat akkoord met een draconisch bezuinigingspakket, omdat in tijden van crisis realisme nodig is en alles beter is dan een regering-Rutte die keihard bezuinigt zonder dat de PvdA de scherpe randjes van de maatregelen kan halen.
4. Diederik Samsom gaat op hoofdlijnen akkoord met alle scherpe randjes om de eenheid in het kabinet te bewaren, want nieuwe verkiezingen spelen alleen rechts in de kaart. En als de PvdA dan verliest, krijgen we daar een rechts bezuinigingskabinet voor terug.
Dit is de grote ironie van deze verkiezingen. De SP-leiding probeerde op het podium van het Haagse Paard van Troje krampachtig de teleurstelling te verbergen over het uitblijven van ook maar één zetel winst. Maar ondertussen fungeert de ‘strategische stem’ op Samsom als het echte Paard van Troje dat een nieuw neoliberaal kabinet naar binnen zal sluizen.
Waarom kon de SP de enorme zetelwinst in de peilingen van het begin van de zomer niet verzilveren? Huisbladen van de gevestigde politiek zoals De Volkskrant schrijven vandaag triomfantelijk over het ‘einde van de polarisatie’.
Twee maanden geleden voedden dezelfde commentatoren op basis van niets anders dan de telefonische enquêtes van Maurice de Hond de mythe dat het politieke bestel op knappen stond, Roemer premier zou worden en de complete Quote 500 naar het buitenland zou vluchten.
Polarisatie
Roemer had in zijn speech in de verkiezingsnacht gelijk: die peilingen laten wel degelijk zien dat er grote sympathie bestaat voor het programma van de SP. Zo groot zelfs dat Diederik Samsom een linksere campagne moest voeren dan de PvdA in jaren heeft gedaan om de kiezers terug te halen.
En op dezelfde manier is de polarisatie op rechts niet verdwenen. De PVV vormt met 15 zetels de derde partij in de Tweede Kamer (een gedeelde plaats met de SP). Het racisme van de PVV kleurde de VVD-campagne op dezelfde manier als het anti-neoliberalisme van de SP die van de PvdA.
Wie denkt dat daarmee de polarisatie voorbij is, hoeft alleen te bedenken wat vier jaar VVD-PvdA regering met de populariteit van ‘het politieke midden’ zal doen, of hoe de aanhang van Wilders tegenover dit nieuwe kabinet zal staan.
De vraag blijft waarom linkse kiezers in zulke grote aantallen terugkeerden naar de PvdA, een partij die al zo vaak heeft bewezen in staat te zijn elke linkse belofte te verpatsen aan de laagste bieder. Het antwoord van Roemer – net als dat van Sap, Wilders, Pechtold en de onvergetelijke Hero Brinkman – was dat de SP-stem werd opgeslokt door de ‘tweestrijd’ tussen premierskandidaten Samsom en Rutte. Maar dat is hooguit een beschrijving van wat er op de verkiezingsdag gebeurde, niet een verklaring.
Twee maanden eerder leek de PvdA nog vermalen te worden in de tweestrijd tussen Roemer en Rutte. Die aanlokkelijke positie bleek voor de SP-leiding een fuik. Hoe reëler regeringsdeelname leek, hoe meer Roemer zich plaatste in de rol van een gematigde coalitiepartner. Dat kostte hem geloofwaardigheid als de vertolker van de linkse proteststem. Maar in ruil daarvoor kreeg hij niet de geloofwaardigheid van een gematigde sociaal-democratische premier terug.
Hoe graag de SP zich ook presenteert als de plaatsvervanger van de PvdA, de rol van Diederik Samsom speelt Samsom zelf overtuigender. Precies de obsessie met ‘de regels van het parlementaire spel’ plaatste Roemer in de laatste weken buiten het veld.
Dat wil niet zeggen dat het uiteindelijke gebrek aan winst voor de SP en de monsterzege van de PvdA terug te brengen vallen tot een paar verkeerde keuzes van het SP-campagneteam, of tot het soort oppervlakkigheden waarop Maurice de Hond peilt (‘Roemer dronk ranja met een rietje. Hoeveel zetels kost hem dat?’).
Doel
Een eerlijke linkse analyse begint bij de volgende vragen: wat is de reële basis voor een radicale anti-neoliberale draai in de Nederlandse politiek? Hoeveel mensen waren in de afgelopen twee jaar bereid om woede over bezuinigingsmaatregelen om te zetten in harde actie? Wat is het niveau van strijd op de duizenden werkvloeren waar nu ontslagen vallen of verslechteringen worden doorgevoerd? Hoeveel mensen die SP stemmen zien zichzelf ook echt als socialist? Zolang radicaal links op die terreinen geen vooruit gang weet te boeken, blijft elke verkiezingsdoorbraak op drijfzand gebouwd.
Als het doel van socialistische politiek verder gaat dan bij de ene verkiezingen tien zetels te winnen om er bij de volgende vijftien te verliezen, moeten we voorbij de verkiezingen zelf durven kijken en verkiezingen beschouwen als niet meer dan een moment in het uitbouwen van reële tegenmacht.
Dat laatste kunnen we van de SP-leiding zelf helaas niet verwachten. Misschien zal ze door de winst van Samsom zelfs tot de conclusie komen dat ze nog niet genoeg heeft laten zien dat ze ‘regeringsverantwoordelijkheid kan dragen’. Maar met een kabinet Rutte-Samsom op komst, verdienen we beter.
Werkende mensen in Nederland zijn meer gebaat bij een SP met 15 zetels die op straat en in het parlement de strijd aanbindt, dan met veertig echte of fictieve zetels voor een getemde fanclub van Roemer. De basis voor een ‘sociaal antwoord op de crisis’ wordt gelegd in strijd. De kabinetsonderhandelingen zullen daarvoor al meer dan genoeg gelegenheid geven, voor socialisten in het parlement en voor socialisten daarbuiten.
- Wil je reageren op dit artikel? Stuur ons een mail.
- Met socialisme.nu en De Socialist proberen we socialistische ideeën toegankelijk te maken voor iedereen. Om dit te blijven doen kunnen we alle hulp gebruiken. Wil jij ons ook steunen? Neem dan een abonnement op De Socialist of word donateur: vul hier het formulier in.