Verkiezingen in Zuid-Afrika
Waarom hebben de verkiezingen geleid tot zoveel opwinding?
‘De golf van woede over het neoliberale beleid van de ANC-regering komt nu samen met het geloof dat het ANC kan veranderen. Vorig jaar werd president Thabo Mbeki gedwongen op te stappen. De opstand in het ANC tegen zijn arrogantie kwam samen met groeiende onvrede op straat over de dalende levensstandaard, lage lonen en slechte banen.’
Hoe ontstond het verzet tegen het neoliberalisme?
‘Tussen 2004 en 2008 waren er gemiddeld twee gevallen van ‘onrust’ per dag. Het aantal stakingsdagen bereikte een hoogtepunt in 2007 nadat Mbeki en de bazen een nieuwe economische koers hadden aangekondigd. Sinds het einde van de apartheid in 1994 hebben de vakfederatie Cosatu en de Zuid-Afrikaanse Communistische Partij (SACP) steun gegeven aan de ANC-regering. Meningsverschillen werden bediscussieerd achter gesloten deuren. Maar Mbeki luisterde steeds minder naar zijn bondgenoten.
In 2005 begonnen de spanningen op te lopen, vooral over de snel oplopende werkloosheid. Cosatu organiseerde een aantal acties van een dag tegen het banenverlies. Op een massaprotest in Johannesburg leverde secretaris-generaal Zwedi Vavi openlijke kritiek op de regering. Hij wees erop dat de kloof tussen arm en rijk groeit, en zei dat er een klassenoorlog aan het ontstaan is.
Vavi gaf deze speech een paar dagen nadat Mbeki vice-president Jacob Zuma uit het kabinet had gezet. Vavi verdedigde Zuma, en veel activisten gingen Zuma zien als een slachtoffer van Mbeki’s politiek. Rond dezelfde tijd waren er uitbarstingen van strijd in de townships. De protesten richtten zich tegen ANC-raadsleden en velen van hen begonnen zich te realiseren dat Mbeki een blok aan hun been werd. De nieuwe leiding van het ANC presenteert zichzelf als de aanvoerder van de opstandigheid tegen de status-quo – niet alleen de rebellie in de eigen rangen, maar ook van de protesten en stakingen.’
Wat is de politieke achtergrond van Jacob Zuma?
‘Zuma was als vice-president zeker niet radicaal. Hij hield zijn mond terwijl Mbeki’s neoliberale plannen werden doorgevoerd. In 2005 werd hij beschuldigd voor het aannemen van smeergeld bij een wapendeal. Cosatu en de SACP begonnen Zuma te steunen in de hoop op die manier hun invloed in het ANC terug te winnen.
Zuma kwam terug op de golf van strijd tegen het neoliberalisme. Dit gaf hem een radicale glans. Hij won het voorzitterschap van het ANC in 2007, en wordt nu bijna zeker de president van Zuid-Afrika.’
Waarom is het ANC gescheurd?
‘Mbeki’s ontslag was een keerpunt voor sommigen binnen het ANC. Eind vorig jaar vormden zij het rechtsere Congress of the People (Cope). Oppervlakkig gezien is dit geen splitsing tussen rechts en links. In beide partijen zitten personen uit het bedrijfsleven en vakbondsleden. Beide partijen claimen dat ze in de traditie staan van de strijd tegen de apartheid.
Maar de nieuwe partij is vooral een gevestigde partij. Cope benadrukt respect voor de wet, vooral ook omdat het ANC heeft geprobeerd om aanklachten tegen Zuma wegens corruptie te ontwijken. Maar de meeste mensen hebben het gevoel dat we stappen vooruit kunnen zetten met de nieuwe versie van het ANC. Veel mensen zien dit als een terugkeer naar de oude principes, waarvan Mbeki afstand had genomen.
Na de verkiezingen staat de leiding van het ANC voor enorme uitdagingen, vooral nu de financiële crisis begint door te zetten. Een van de vakfederaties schatte dat in de laatste zes maanden van 2008 24 duizend banen verloren zijn gegaan. Op dit moment dreigen nog meer ontslagen. De ongelijkheid in Zuid-Afrika blijft groot, zowel in termen van ras als in termen van klasse.’
Lees hier een uitgebreide versie van dit interview (in het Engels)