Van blokkades tot klimaatmars – hoe verder voor de klimaatbeweging?
Wel 28 dagen. Dat is hoe lang Extinction Rebellion (XR) de dagelijkse blokkade van de A12 maar liefst volhield. Duizenden activisten deden mee aan de burgerlijke ongehoorzaamheidsacties tegen fossiele subsidies. Veel meer mensen sloten zich aan bij de solidariteitsprotesten rond de XR-blokkade.
De acties werkten aanstekelijk. Talloze mensen die eerst hun steun betuigden naast de snelweg of via de livestream volgden vervolgens een actietraining om mee te doen aan de blokkade.
Succes
Om meerdere redenen was de dagelijkse blokkade een stap vooruit voor de klimaatbeweging. In de eerste plaats heeft XR het publieke debat over de klimaatcrisis hiermee opengebroken. Het kabinet zag zich genoodzaakt openheid van zaken te geven door het precieze bedrag aan subsidies te onderzoeken en bekend te maken: tussen de 39,7 en 46,4 miljard euro. Dit immense bedrag staat in schril contrast met moraliserende overheidscampagnes zoals ‘zet de knop om’ waarin wij worden opgeroepen om ons gedrag te veranderen.
Hiernaast onderstrepen de acties de noodzaak van concrete eisen. In een eerdere fase legde XR nog de nadruk op algemene eisen zoals het uitroepen van een noodtoestand of het instellen van een burgerberaad. Die eisen gaven geen richting over hoe klimaatbeleid eruit moet zien. Door een einde aan de fossiele subsidies te eisen, ontmaskerde XR het ‘klimaatbeleid’ van Rutte IV en liet het zien waar we het geld voor klimaatbeleid vandaan kunnen halen.
Tot slot heeft de dagelijkse blokkade ook het demonstratierecht weer op de kaart gezet. Hierover wordt veel gedebatteerd, maar XR laat zien dat we het recht op demonstratie opnieuw moeten veroveren. Door de massaliteit van de acties had de politie minder ruimte om repressief op te treden. Het oppakken en vervolgen van rebellen voor ‘opruiing’ werkte vooral contraproductief.
Klimaatactieconferentie
Tijdens de klimaatactieconferentie op 1 oktober in Utrecht ontstond er een levendige discussie over de blokkades. Klimaatactivisten van uiteenlopende organisaties kwamen hier samen. Dit was ook de dag waarop de blokkade in Den Haag werd aangevallen door fascisten en de politie weigerde de rebellen te beschermen. Activisten haalden tijdens de conferentie lessen terug van de acties tegen KOZP en onderstreepten de noodzaak om ook een beweging tegen fascisme te bouwen.
Tijdens de slotbijeenkomst ontstond er ook een discussie over het volgende richtpunt van de beweging. Activisten uit het Netwerk Klimaat FNV stelden voor om campagne te voeren voor gratis openbaar vervoer. Hiermee zou de klimaatbeweging drie vliegen in één klap kunnen slaan: het organiseren van solidariteit met ov-werkers die in een cao-strijd zitten, aansluiten bij de directe behoeften van mensen die afhankelijk zijn van het ov en een alternatief laten zien voor de door de auto-industrie gepushte elektrische auto.
Hiske Arts van Fossielvrij NL stelde voor om campagne te voeren tegen nieuwe fossiele projecten. Op het moment dat het gebruik van fossiele brandstoffen zo snel mogelijk terug moet naar nul, is de Nederlandse staat van plan nieuwe gasboringen te doen in de Noordzee. Een succesvolle campagne langs deze lijnen kan een grote hoeveelheid nieuwe uitstoot van CO2 voorkomen en bevraagt de logica van het kapitalisme waarin aanwezige grondstoffen maximaal uitgebuit moeten worden.
Vervolg
De actieconferentie eindigde met een oproep voor de mars voor klimaat en rechtvaardigheid van 12 november. De demonstratie in de aanloop naar de verkiezingen heeft een belangrijke rol omdat het verschillende klimaatorganisaties verenigt. Een massale demonstratie laat de kracht van de beweging zien, ter wijl de verschillende blokken in de actie ook onze diversiteit tonen. De klimaatmars zou ondersteund moeten worden door zoveel mogelijk maatschappelijke organisaties.
De afgelopen weken laten ook een aantal van de uitdagingen zien waar we als klimaatbeweging voor staan. In de eerste plaats lijkt er een terughoudendheid te zijn om de klimaatcrisis te koppelen aan andere strijdterreinen, zoals de Palestijnse vrijheidsstrijd. De afgelopen jaren is er veel aandacht geweest voor dekolonisatie en de nadruk op ‘rechtvaardigheid’ in climate justice, maar dit is hét moment om de abstracte steun concreet te maken. De solidariteitsverklaring van XR met de Palestijnen is de welkome uitzondering die de regel bevestigt.
Hiernaast is het belangrijk dat we het hebben over de democratisering van de beweging. Zo maakt XR zich hard voor een burgerberaad voor het klimaat. Dit zou een democratisch antwoord zijn op de klimaatcrisis, maar als het gaat over zeggenschap van rebellen over hun eigen campagnes is dit erg beperkt. De opheffing van de dagelijkse blokkade kwam voor veel activisten uit de lucht vallen. Het besluit was zogenaamd ingegeven door een motie in de Tweede Kamer, maar die roept enkel op tot het uitwerken van scenario’s tot de afbouw van de fossiele subsidies.
Tot slot is het erg belangrijk dat klimaatorganisaties hun krachten en middelen bundelen voor de klimaatmars, maar is het wel pijnlijk dat dit niet op een meer permanente basis gebeurt.
Het is ondertussen anderhalf jaar geleden sinds de laatste brede klimaatdemonstratie in Rotterdam. Alle contacten en netwerken die voor die actie zijn opgebouwd, zijn verwaterd en moeten nu weer opnieuw worden opgepakt. Elke klimaatorganisatie wil met eigen campagnes een profiel opbouwen, maar er is minder aandacht voor de opbouw van de beweging als geheel. De actie op 12 november zou ervoor moeten zorgen dat geen politicus om de klimaatcrisis heen kan. Hoe groter de actie, hoe beter de basis voor een confrontatie met het nieuwe kabinet om klimaatrechtvaardigheid af te dwingen.
Kom naar de Mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid – 12 november 13.00 – De Dam Amsterdam