Uitbuiting en repressie in aanloop naar de Parijse Zomerspelen

Slogans over gelijkheid en duurzaamheid zijn niet van de lucht in aanloop naar de Olympische Spelen van 2024, die tussen 26 juli en 11 augustus plaatsvinden in Parijs: hier zou iedereen zich welkom moeten voelen. Achter dit Olympische masker van inclusiviteit voert de Franse staat echter bestaande processen van uitsluiting, uitbuiting en repressie op.
21 juli 2024

Fransen zijn in de afgelopen twee jaar steeds negatiever geworden over de Spelen: volgens een peiling uit november 2023 beschouwt ten minste 44 procent van de Parijzenaars het evenement als ‘een slechte zaak’.

Dat is geen wonder, want in de praktijk blijken de Zomerspelen vooral een feestje voor de rijken terwijl gewone mensen de lasten ervan moeten dragen.

Publieke kosten, private winsten

De Franse staat rechtvaardigt de torenhoge kosten van het organiseren van de Parijse Zomerspelen door te wijzen op zogenaamde economische voordelen. Voor het bedrijfsleven zijn die inderdaad talrijk. Het sleept lucratieve constructieprojecten binnen en verdient bakken geld met tv-deals.

Net als bij vorige edities van de Olympische Zomer- en Winterspelen komt niets hiervan terecht bij gewone mensen. Mensen in Parijs betalen tijdens de Spelen bijvoorbeeld twee keer zo veel voor de metro en bus in vergelijking met voor de zomer.

Maar er zijn meer ‘neveneffecten’. Een rapport uit juni 2024 van actiegroep Le Revers de la Médaille wees bijvoorbeeld uit dat de regio Parijs al maandenlang ‘sociaal gezuiverd’ wordt: in dertien maanden tijd werden zeker 12.545 mensen, onder wie daklozen, migranten en sekswerkers, Parijs uitgezet om ‘het imago van de stad op te poetsen’.

Repressie

Surveillance en repressie van ‘ongewenste elementen’ worden verder verzekerd door gigantisch machtsvertoon van de politie: de Frans staat trommelt tijdens de Zomerspelen liefst 35.000 agenten en gendarmes, 18.000 Franse militairen, 2.000 buitenlandse soldaten- en politiemachten op.

Zij moeten er onder meer voor zorgen dat activisten de Spelen niet als podium gebruiken om maatschappelijke kwesties aan te kaarten. Niet voor niets noemde de Parijse politiechef Laurent Nuñez het gevaar van ‘radicale milieugroeperingen, ultralinks en de pro-Palestijnse beweging’ tijdens de Spelen net zo groot als dat van ‘islamitisch terrorisme’.

Het politieapparaat krijgt in de zomer bovendien extra snufjes en bevoegdheden tot zijn beschikking. Zo keurde de Franse senaat in 2023 de zogenaamde ‘Olympische en Paralympische Spelen’-wet goed. Deze maakt de implementatie van een experimenteel AI-systeem mogelijk dat via een algoritme automatisch ‘verdacht gedrag’ zou detecteren.

Dergelijk beleid wordt als ‘tijdelijk’ gepresenteerd. De Amerikaanse onderzoeker Jules Boykoff stelt echter dat staten megasportevenementen dikwijls aangrijpen om repressie permanent op te voeren. Na de Olympische Spelen in Londen van 2012 bleven bijvoorbeeld tal van ‘tijdelijke’ bewakingsmaatregelen behouden.

Propagandamiddel

Hoewel het Internationaal Olympisch Comité (IOC) in zijn handvest benadrukt dat zijn sportevenementen ‘politiek neutraal’ zijn, zetten overheden de Spelen niet alleen in om repressie op te voeren, maar ook voor propagandadoeleinden. Een luguber voorbeeld hiervan zijn de Olympische Spelen van 1936 in Nazi-Duitsland, die de NSDAP aangreep om het Derde Rijk voor het oog van de wereld als vredig en tolerant te presenteren en daarvoor tijdelijk de meest openlijke uitingen van antisemitisme temperde.

Als het extreemrechtse Rassemblement national (RN) de verkiezingen had gewonnen, hadden we mogelijk een vergelijkbare dynamiek in Frankrijk gezien: met de Spelen zou de partij van Marine Le Pen een krachtig propaganda-instrument in handen hebben gehad. Gelukkig eindigde RN als derde partij in de Franse parlementsverkiezingen van 2024, maar het kon in aanloop daartoe wel rekenen op de steun van enkele IOC’ers.

IOC-lid Guy Drut sprak zich in een interview met Le Monde bijvoorbeeld positief uit over Zomerspelen onder een eventuele RN-regering. Aan ‘politieke neutraliteit’ had dit IOC-lid geen boodschap: Drut was onder meer razend enthousiast over het potentieel van RN om de ‘fascistische dreiging van links’ te bestrijden.

Uitbuiting

Om de Zomerspelen mogelijk te maken, moeten arbeiders onder onveilige werkomstandigheden in rap tempo faciliteiten bouwen. Volgens een onderzoek van The New York Times uit mei 2024 zijn geïllegaliseerde migrantarbeiders hiervan disproportioneel vaak de dupe. Zij krijgen bovendien vaak geen contract, loonstrookje of vakantie.

De Franse staat is volledig medeplichtig aan deze situatie, waar multinationals dankbaar misbruik van maken. Zo is het sinds de aanname van de extreemrechtse immigratiewet in december 2023 een misdrijf voor ongedocumenteerde migranten om in Frankrijk te verblijven, waardoor het voor hen nog gevaarlijker wordt om uitbuiting aan te kaarten. Ook bezuinigt de regering onder Emmanuel Macron al jarenlang op inspecties en schafte zij zogenaamde veiligheidsraden af.

Stakingsdreiging

Veel mensen pikken het niet om de lasten van de Spelen te dragen en organiseren verzet. Zo voeren migrantengroepen actie tegen huisuitzettingen met spandoeken als ‘geen huizen, geen Spelen’ en richten pro-Palestinademonstranten hun pijlen op het IOC: terwijl Rusland opgelegd wordt onder neutrale vlag te sporten vanwege de invasie van Oekraïne, mag Israël ondanks de genocide in Gaza onder eigen banier komen opdraven.

Ook vakbonden roeren zich. Ze dreigen met stakingen tijdens de Spelen als eisen van hogere salarissen en bonussen niet worden ingewilligd. Vakbonden weten dat dreigen met stakingen tijdens de Spelen een effectief pressiemiddel is: onder meer vuilnisophalers en ziekenhuispersoneel haalden al verschillende looneisen binnen.