Trump en Poetin proberen Oekraïne te verdelen
Nog voordat de onderhandelingen met Rusland waren begonnen, gaf Trump al toe op eisen die voor Volodymyr Zelensky centraal zijn. Oekraïne zou geen onderdeel worden van de NAVO en ook een terugkeer naar de grenzen van voor 2014 stond niet op de agenda. Trump hoopt Oekraïne te dwingen tot een snel staakt-het-vuren. In een persconferentie na afloop van het eerste gesprek tussen Sergei Lavrov en Marco Rubio in Saudi-Arabië stelde Trump zelfs dat Oekraïne de oorlog zou zijn begonnen.
Deze Amerikaanse steunbetuiging komt Poetin goed uit. Nadat zijn invasie van Oekraïne in eerste instantie op een jammerlijke mislukking uitdraaide, wist hij de Russische economie met succes ondergeschikt te maken aan de oorlog tegen Oekraïne. De afgelopen jaren had Rusland hierdoor een militair overwicht op het slagveld. Dit werd versterkt doordat westerse wapen-en munitieleveringen aan Oekraïne onbetrouwbaar bleken.
Maar Rusland staat er ook niet sterk voor. De grote leningen om wapentuig te kunnen produceren, stuwden de inflatie omhoog. Volgens officiële cijfers zou de inflatie 9,5 procent bedragen, maar dit lijkt een onderschatting. De Russische centrale bank vraagt een rente van 21 procent. Uit angst voor onvrede vanuit de eigen bevolking vechten er ondertussen meer dan tienduizend Noord-Koreanen in Oekraïne. De oorlog is voor Poetin niet zonder gevaar.
Draai van de VS
De opstelling van Trump is een harde breuk met de politiek van de vorige Amerikaanse president, Joe Biden. De VS wilde geen directe rol op het slagveld spelen, maar leverde Oekraïne wel wapens. Het doel van deze steun aan Oekraïne was tweeledig: het Russische imperialisme te verzwakken – niet om het te verslaan – en het westerse blok economisch en militair te versterken voor een toekomstige confrontatie met de imperialistische uitdager China.
Trump gooit deze benadering uit het raam. Hij ziet Europese staten als freeloaders onder de vleugels van het Amerikaans imperialisme. Zij zouden de VS belemmeren om te handelen in eigen belang. Extreemrechts vereert Poetin omdat hij zou strijden voor een ‘etnisch puur’ christendom in het ‘hart van Eurazië’, tegen de ‘liberale waarden’ van de Europese Unie (EU). Trump hoopt samen met Poetin op te kunnen trekken tegen China.
Europese troepenmacht?
In principe heeft extreemrechts in Europa dit duwtje in de rug van de VS helemaal niet nodig. De afgelopen jaren kwamen in steeds meer Europese hoofdsteden extreemrechtse politici aan de macht. Met een politiek van afbraak van publieke voorzieningen en flexibilisering van de arbeidsmarkt creëerden gevestigde partijen een rijke voedingsbodem voor fascisme. Extreemrechts werd verder gelegitimeerd door racistisch grensbeleid en de racistische hetze tegen moslims.
Nu Europese staten worden uitgesloten van de onderhandelingen over Oekraïne en de belofte van militaire bescherming door de VS van na de Tweede Wereldoorlog is ingetrokken, zoeken ze naar een positie. Europese leiders bespreken de mogelijkheid om militairen in te zetten om de door Poetin en Trump overeengekomen wapenstilstand te verdedigen. Deze troepenmacht dreigt dan ook ingezet te worden tegen de Oekraïense bevolking wanneer die in verzet komt tegen Russische overheersing. De Nederlandse regering heeft al aangegeven bereid te zijn hier troepen voor te leveren, maar links zou zich hiertegen moeten verzetten.
Voor de Franse president Emmanuel Macron is deze breuk met de VS een uitgelezen moment om zijn plan voor een Europees leger opnieuw te lanceren. Hiermee zou de EU onder leiding van Frankrijk zich op het wereldtoneel meer als imperialistische mogendheid kunnen laten gelden. Macron gebruikt hiervoor de dreiging vanuit Rusland als argument, maar dit Europese leger zal ook ingezet worden in landen die de EU tot haar invloedssfeer rekent. Beurskoersen van Europese wapenbedrijven schoten in februari omhoog.
Oekraïne als wingewest
Trump eist ondertussen van Oekraïne vijftig procent van alle toekomstige opbrengsten van zijn grondstoffen, havens en infrastructuur. Bovendien verlangt hij een genoegdoening ter waarde van 500 miljard dollar, terwijl de VS de afgelopen jaren Oekraïne slechts 114 miljard euro aan wapens en begrotingssteun leverde. Oekraïne dreigt zo tot wingewest gereduceerd te worden voor Rusland in het Oosten en de Verenigde Staten in het Westen. Terecht weigert Zelensky hiermee akkoord te gaan.
Zelensky zelf zit in een lastige positie. Hij maakte Oekraïne in vergaande mate afhankelijk van de militaire steun uit de VS, voerde repressief beleid tegen de arbeidersbeweging en delen van links en weigerde campagne te voeren voor het kwijtschelden van de schulden. Hiermee ondermijnde hij ook de steun vanuit de bevolking voor de oorlog en moest hij zijn toevlucht nemen tot steeds brutere vormen van rekrutering.
Het is belangrijk dat we ons als links uitspreken tegen deze imperialistische opdeling van Oekraïne – uit solidariteit met de Oekraïense bevolking, maar ook omdat dit een precedent is voor verdere veroveringspolitiek in de toekomst. Zo gaf Trump al aan ook Gaza te willen koloniseren. Daarnaast is het belangrijk dat we ons niet laten verleiden door de nationalistische lokroep van miljardeninvesteringen in wapentuig. Een tot de tanden toe gewapende EU maakt de wereld niet veiliger en is vooral een extra argument om publieke voorzieningen verder af te breken.