Transfobie is geen grap
Door Mylène Bolder
In de uitzending van Voetbal Inside van afgelopen vrijdagavond werd de Belgische journaliste Bo van Spilbeeck belachelijk gemaakt. Eerder deze week kondigde zij aan dat zij voortaan als vrouw door het leven wilde gaan. Hoewel in België de reacties nagenoeg positief waren, werd haar stap in ons ‘tolerante’ Nederland bekritiseerd en uitgelachen. René van der Gijp, vaste deelnemer aan het programma, kondigde in een toneelstukje aan ‘Renate’ genoemd te willen worden. De opmerkingen van Van der Gijp leidden tot onbedaarlijke lachbuien van de anderen.
Na de reclame zat René van der Gijp met een blonde pruik, oorbellen, lippenstift en bloemetjesjurk aan tafel. Johan Derksen zei over de transitie van de Belgische journaliste: ‘we moeten niet net doen of het normaal is’ en ‘iedere gek heeft zijn gebrek’. In het verwijzen naar Bo werd steevast ‘hij’ en ‘hem’ gezegd. Het toneelstukje was totaal irrelevant in een programma dat over voetbal gaat, maar het was wel voorbereid en dus kennelijk doordacht. De enige functie van het spektakel leek te zijn om transgenders de grond in te trappen.
In een reactie in het Algemeen Dagblad noemen Transgender Netwerk Nederland en COC de uitzending van Voetbal Inside ‘kwetsende, smakeloze en trieste transfobie.’ Ze riepen sponsoren van het programma Heineken, Toto en Gilette op om steun aan het programma te stoppen. PvdA en GroenLinks steunen dit ook.
Het kwetsen van mensen die anders zijn dan zij, is de mannen van VI niet vreemd. De afgelopen jaren stond het programma bol van homofobe, seksistische en racistische uitspraken. Eerder werden homoseksuelen ‘heel ranzig’ genoemd door Van der Gijp. Later verdedigde hij zich hierop door het ‘plagerijtjes’ en de uitspraak een ‘onhandigheid’ te noemen. De racistische Johan Derksen vergeleek Sylvana Simons in een uitzending met een aap. Journalist Jelle Brandt Corstius die slachtoffer werd van verkrachting werd naar aanleiding van zijn verhaal ook uitgelachen en belachelijk gemaakt.
Eerder riep o.a. Sunny Bergman op tot een boycot van het programma. Zowel RTL en de sponsoren hebben dit toen genegeerd en het programma verdedigd. Sponsor Toto zei toen tegen de NRC: ‘Toto is het niet altijd eens met de meningen die gegeven worden en wij vinden lang niet iedere grap smaakvol of geslaagd. Wat ons betreft staat de sport centraal.’
Ook AD-columnist en voetbalverslaggever Hugo Borst verdedigde de ‘grappen’ van het programma op een vergelijkbare manier. Hij stelde in een column van het AD dat de ‘hysterie’ moet stoppen. ‘In een vrij land verbied je moord, diefstal en seksueel misbruik, maar foute grappen toch niet?’ schreef hij. Er is echter helemaal geen sprake van een verbod. Hiermee wordt een oproep tot acceptatie en tolerantie gecriminaliseerd en in een dictatoriale hoek gedrukt.
Hugo Borst, RTL en de sponsoren beroepen zich op ‘het vrije woord’ en kruipen zo lekker in de slachtofferrol. Er is namelijk geen oproep tot een verbod of het inperken van de vrijheid van meningsuiting.
Het echte punt is dat de reactionaire grappen in VI heel tastbare schadelijke gevolgen hebben. Ze bestendigen en legitimeren seksisme, racisme en in dit geval transfobie. Een op de drie transgenders in België heeft te maken met verbale of fysieke agressie en 53% heeft te maken met arbeidsmarktdiscriminatie. Volgens het SCP heeft meer dan twee derde van de volwassen transgenders in Nederland te maken met zelfmoordgedachten en heeft maar liefst 20 procent ten minste een zelfmoordpoging ondernomen – tien keer meer dan het gemiddelde.
‘Grappen’ als die van Van der Gijp zijn niet alleen kwetsend: ze dragen bij aan de uitsluiting en onderdrukking van transgenders. Ze creëren het beeld dat alleen witte hetero mannen normaal zijn. Op die manier versterken ze de normalisatie van seksistische en transfobe sentimenten in de samenleving. Met alle gevolgen van dien. Dit soort grappen zijn verre van onschuldig en precies om die reden kunnen we niet stil blijven over een programma dat onderhand meer over racisme, seksisme en haat tegen LHBTQI+-ers lijkt te gaan dan over sport.