Transfobe complottheorieën: Een aanval op de hele lhbtqia+-gemeenschap

In het Verenigd Koninkrijk hebben ‘radicale feministen’ de afgelopen jaren de aanval geopend op trans rechten. Er ging echter weinig aandacht naar het samenzweringsdenken dat achter hun transfobie schuilgaat. In Nederland grijpt vooral extreemrechts dit soort theorieën aan om de lhbtqia+-gemeenschap onder vuur te nemen.

De afgelopen jaren is er in het Verenigd Koninkrijk een openlijke aanval op transgender mensen gestart onder het mom van zelfverdediging tegen ‘genderideologie’. Een groep transfoben, waaronder bekende figuren als auteur J.K. Rowling en hoogleraar Kathleen Stock, populariseert een narratief over het gevaar dat de rechten van trans mensen zou vormen voor de veiligheid van cisgender vrouwen. Hoewel zij beweren niet tegen transrechten te zijn, zetten deze ‘trans exclusionary radical feminists’ (TERFs) zich consequent en louter in tegen beleid dat de zelfbeschikking van trans mensen ondersteunt.

Transgender identiteiten ondermijnen het genderbinaire model, dat stelt dat er slechts twee wederzijds exclusieve genders zijn: je moet man óf vrouw zijn en dit is bepaald door lichamelijke kenmerken die vastliggen bij de geboorte. ‘Radicale feministen’ veronderstellen dat mannen door hun ‘manzijn’ altijd en overal vrouwen onderdrukken. TERFs voegen hier transfobie aan toe door te stellen dat trans identiteiten de vrouwelijke identiteit uitwissen en daarmee bijdragen aan de onderdrukking van vrouwen, aangezien de scheidslijn tussen onderdrukker en onderdrukte wordt vervaagd.

Op deze manier wordt de erkenning van de onderdrukking van vrouwen verdraaid tot een biologisch-essentialistisch begrip van ‘vrouwzijn’ en worden trans vrouwen neergezet als vermomde mannen en potentiële verkrachters. Hoewel TERFs zich beroepen op ideeën uit de tweede feministische golf, worden die zo vertekend dat ze wezenlijke gelijkenissen krijgen met de conservatieve ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid van extreemrechts. Deze gelijkenissen worden nog duidelijker in de overlap tussen transfobie en antisemitisme.

Antisemitisme in de TERF-beweging

Antisemitische complottheorieën zijn variaties op het idee dat een joodse elite achter de schermen de macht in handen heeft. Een angstbeeld van extreemrechts is de zogenaamde omvolkingstheorie: het waanidee dat ‘het witte ras’ momenteel wordt verdund. Een joodse elite krijgt dit voor elkaar door immigratie en bewegingen voor raciale rechtvaardigheid aan te moedigen, met het doel om de kracht van een verenigd wit volk te ondermijnen. Zo kunnen de joodse overheersers dus hun macht vestigen. Daarnaast brengen zij de institutie van het gezin in gevaar en daarmee de reproductie van het witte volk, door opvattingen over gender en seksualiteit in de samenleving te ‘liberaliseren’. Hier vindt de kruising met transfobie plaats.

Zo deinzen extreemrechtse online publicaties in de VS er niet voor terug om de strijd voor trans rechten te bestempelen als een vorm van ‘joods-etnische oorlogvoering’. Ook Twitter is een bekend slagveld van de TERFs, waar een kleine kern slogans als ‘trans is a global coup’ rondstrooit. Recentelijk proberen TERFs paniek te zaaien door de seksualiteit van kinderen als het imaginaire doelwit van het ‘trans activisme’ aan te wijzen. Dit soort samenzweringsdenken brengt boeken voort zoals Irreversible Damage: The Transgender Craze Seducing Our Daughters, dat door The Economist werd geprezen als een van de beste boeken van 2020.

Hoewel het een kleine kern is die dit expliciet propageert, liggen deze nazistische complottheorieën ten grondslag aan de politieke activiteit van TERFs: de afbraak van rechten van een zondebok gebruiken voor de eigen agenda. TERF-ideologie werkt als een introductie tot extreemrechts gedachtegoed. De verspreiding van TERF-waanzin door figuren zoals Stock in de academische wereld legitimeert het narratief, waardoor extreemrechts gedachtegoed makkelijker een mainstream publiek bereikt.

Complotdenkers in Nederland

In Nederland bestaat er op dit moment geen substantiële TERF beweging zoals die in het Verenigd Koninkrijk. Maar de aanval op transgender personen wordt met soortgelijke argumenten door extreemrechts ingezet. Het FvD nodigde in 2019 Václav Klaus, oud-president van Tsjechië, uit voor een speech waarin hij zich over de ‘manipulatie en indoctrinatie van kinderen met genderisme en feminisme’ beklaagde. Baudet zelf hangt op youtube verwarde verhalen op over concepten zoals ‘transnationaal’ en ‘transgender’ – zogenaamd geliefd door de elite om het gedeelde voorvoegsel – die een gevaar voor de Nederlandse samenleving zouden vormen.

Ook heeft FvD nauwe banden met de extreemrechtse organisatie Civitas Christiana, onderdeel van het traditionalistisch katholieke netwerk Tradição, Família, Propriedade (Traditie, Familie, Eigendom). Zij organiseren verschillende campagnes gericht op hun fundamentalistische agenda, zoals de Cultuur onder Vuur campagne voor het behoud van Zwarte Piet. Ook probeert Civitas Christiana aansluiting te vinden bij fascistische groepen door expliciet gebruik te maken van extreemrechtse complottheorieën.

Voor de campagne Gezin in Gevaar worden homofobie en transfobie verpakt als strijd tegen politieke correctheid en ‘genderideologie’. Zij haken aan bij de nazistische QAnon theorieën die lhbt-ers zien als een instrument van een ‘joodse pedo-elite’. Volgens Gezin in Gevaar is gendertransitie slechts een stap naar het einddoel: het uitwissen van alle grenzen van moraliteit. Scholen zijn daarom een belangrijke arena voor Gezin in Gevaar, waar zij beweren dat lhbtqia+-activisten zich inzetten om pedofilie voor kinderen te normaliseren.

Extreemrechtse coalities

Het extreemrechtse offensief op transgender mensen is dus doordrenkt van samenzweringsdenken. Maar dit blijft in Nederland niet beperkt tot de katholieken en FvD. De ophef rond Gewoon. Bloot van de NPO was ook een uitdrukking van de morele paniek over pedofilie. Daniël van Deutekom, extreemrechtse evangelist, nam het initiatief voor de petitie tegen dit programma. Maar ook zogenaamd ‘progressieve’ groepen proberen mee te liften op extreemrechts. Het TERF-narratief krijgt in Nederland bijvoorbeeld voet aan de grond bij figuren als Marieke Hoogwout van Vrij Links die gender-zelfidentificatie gelijkstelt aan geweld tegen vrouwen.

Extreemrechts en de conservatieve christelijke clubs slaan de handen ineen om de aanval op minderheden in te zetten. Seculier extreemrechts geeft reactionaire gelovigen de hoop dat een fascistische beweging de vooruitgang die door feministen en lhbtqia+-activisten is bereikt, terug zou kunnen draaien. Naast het geweld dat het uitlokt, is een gevaar van de extreemrechtse aanval op trans mensen dat het verdeeldheid kan zaaien binnen de lhbtqia+-gemeenschap zelf. Hier haakt Gezin in Gevaar op in door te insinueren, net als TERFs doen, dat trans vrouwen specifiek een gevaar zijn voor lesbiennes.

Transfobie past naadloos in het conservatieve ideaal van extreemrechts door de nadruk op het traditionele gezin en de onderdanige positie van de vrouw. Maar belangrijk is dat het fascisten niet gaat om de specifieke kenmerken van transgender mensen – de strategie is om de meest gemarginaliseerde gemeenschap aan te vallen.

De aanval op transrechten is dus impliciet een aanval op de hele lhbtqia+-gemeenschap, omdat volgens de nazistische logica van complottheorieën alle mensen die niet hetero zijn geen bestaansrecht hebben. De strijd tegen extreemrechts vormt daarom ook een basis voor solidariteit tussen feministen en lhbtqia+ activisten, want het is de strijd voor ieders recht op autonomie en lichamelijke en seksuele zelfbeschikking.