Recensie The Iron Lady: ‘Om het verdriet van Thatcher geef ik geen bal’

De film The Iron Lady over het leven van Margaret Thatcher valt niet in de smaak bij Hans Wiegel. Hij stoort zich eraan dat deze ‘grote politica … met hartstocht en charisma’ is gefilmd als dementerende vrouw. Maar de reden waarom rechts haar prijst, is waarom ze gehaat werd door links – en een groot deel van het volk. Precies de reden dat de film Thatcher juist teveel eer bewijst, vindt de Britse socialist Pat Stack.

Foto: Meryl Streep doet de echte Thatcher vergeten.

De nieuwe film over het leven van Margaret Thatcher, de conservatieve premier van Groot-Brittannië van 1979 tot 1990, is een verwarde teleurstelling. Je ziet niet vaak een film waarin het contrast, tussen de briljante prestatie van de hoofdrolspeler en de middelmatigheid van de film zelf, zo groot is.

The Iron Lady is een film over het leven van Margaret Thatcher, gespeeld door Meryl Streep. De film speelt zich af op haar oude dag terwijl ze aan dementie lijdt. Door middel van flashbacks probeert de film ons alle belangrijke momenten uit haar leven te tonen. We zien Thatcher als jonge, vaderaanbiddende kruideniersdochter, tot aan haar verwijdering als premier in november 1990.

Thatchers kinderen hebben de film afgedaan als een ‘linkse fantasie’, maar de film is alles behalve links.

Streep zet een sterke vertolking neer van Thatchers vijandigheid tegenover de vakbonden, Europa, ‘terroristen’ en de binnenvallende ‘Argies’ (refererend aan Argentinië tijdens de Falklandoorlog). Zo sterk zelfs dat pogingen mislukken om te tonen wat voor onenigheid, wreedheid en ellende Thatcher vertegenwoordigde. De toespraak van een Labour-politicus, of de (vaak echte) beelden van rellen, stakingen en demonstraties verliezen hun kracht in Streeps overweldigende aanwezigheid.

Het is moeilijk voor de kijker om zich te identificeren met een naamloze demonstrant als daar tegenover het beeld van een kruideniersdochter wordt gezet die tegen alle verwachtingen in de leider van de conservatieve Tory’s en uiteindelijk ook premier wordt. Als gevolg slaagt de film er niet in de uiterste verachting die veel mensen voor haar hadden over te dragen. Tijdens haar leven waren er wellicht nog slechtere politici, maar weinig politici waren in staat dergelijke diepe haat bij veel mensen naar boven te halen. De film faalt ook in het geloofwaardig overbrengen van de ellende die Thatcher op iedereen, behalve de rijken, uitstortte.

De film wil haar als vriend van de ‘kleine ambitieuze ondernemer’ neerzetten, in plaats van als vriend van de hoogste klasse, de ruggengraat van de Tory’s. Maar Thatcher stond altijd aan de kant van de grote bedrijven. Ze bracht een enorme kloof tussen arm en rijk tot stand die tot vandaag de dag nog voortduurt.
De film is dus geen ‘linkse fantasie’. Maar werkt het als film? Wederom is het antwoord nee. Het gebruik van flashbacks maakt de film gefragmenteerd. Had ik deze periode niet zelf meegemaakt, dan zou ik uiterst verward zijn door de volgorde en betekenis van de gebeurtenissen.

Misschien nog irritanter is de onnauwkeurigheid van sommige scènes. Zo zien we beelden van de mijnwerkersstaking van 1974 afgewisseld met beelden van de ‘Winter of Discontent’, hoewel er vijf jaar tussen beide gebeurtenissen zit.

Flashbacks van politieke gebeurtenissen worden in verkeerde volgorde getoond. Sommige gebeurtenissen, zoals de Ierse hongerstaking, komen zodanig beknopt voorbij dat het belang ervan totaal niet duidelijk wordt. De ‘poll tax’-rellen worden getoond, maar er is geen enkele melding van het enorme aantal mensen dat weigerde de belasting te betalen.

Haar val als premier, wat uiteraard niets meer dan puur drama was, wordt op een zeer vluchtige manier behandeld. Maar Streep vertolkt zeer goed de intimidatie en het verlies van realiteitszin die Thatcher in de laatste maanden van haar macht karakteriseerden.

Het meest samenhangende gedeelte van de film is gelijk ook het meest fictieve gedeelte. We zien Thatcher hallucineren en aan dementie lijden. Ze krijgt bezoeken van haar overleden echtgenoot Denis.
We zien Thatcher die op heldere momenten met verdriet terugkijkt op haar persoonlijke en politieke verliezen. En we zien de eens almachtige politica wanhopig proberen om te gaan met haar nieuwe machteloosheid.

Streeps vertolking van het verdriet en de ellende is zeer krachtig. Het probleem is echter dat het het verdriet en de ellende van Thatcher zelf is. Om eerlijk te zijn, geef ik hierom geen bal en ik denk dat ik niet de enige ben.

The Iron Lady, geregisseerd door Phyllida Lloyd, draait vanaf 12 januari in de bioscoop. Dit artikel is een vertaling uit de Socialist Worker door Steven Blom.