Tentoonstelling over drag als kunstvorm weet niet te raken

Toegegeven, het is een contrast: op de zaterdag van de Amsterdamse Gay Pride naar een expositie in Haarlem gaan over drag als kunstvorm. Misschien juist ook wel daarom dat de tentoonstelling The Art of Drag in het Frans Hals Museum, die zeker informatief is maar niet van de muren spat, een beetje teleurstelt.

Lang werden drag queens vooral gezien als vorm van vermaak. Dat element is nog steeds belangrijk en aanwezig. Maar drag gaat ook om het uitdagen van en experimenteren met gendernormen door kleding en make-up.

Het populaire RuPaul’s Drag Race bewijst dat hier een groot publiek voor is te vinden. Het tv-programma won negen Emmy’s en zorgde daarnaast voor een opleving van de showtravestie wereldwijd. Daarnaast draagt het programma een krachtige boodschap uit die lhbtqia+-jongeren aanspreekt. In feite zeggen de drag queens: hoe je ook bent, je kunt een superster worden.

Nieuw is drag natuurlijk niet. Al in Griekse tragedies werd er aan drag gedaan en werd er op theatrale wijze de spot gedreven met stereotiepe genderrollen. Ook voor kunstenaars is het een geliefd onderwerp, leren we in het Frans Hals Museum in Haarlem. Hartjesdag, de van oorsprong Haarlemse feestdag waarop mannen als vrouwen verkleed gingen en andersom, is rond 1900 vaak geschilderd.

Opvallend zijn de kleurrijke schilderijen van Ferdinand Erfmann (1901-1968). Hij beeldt daarop androgyne figuren af, die samen dansen en zoenen. De kunstenaar deed zelf ook aan drag. In de tentoonstelling hangen foto’s van zijn uitingsvorm in drag naast de schilderijen, waar je kan zien dat die twee inderdaad op elkaar lijken.

Sommige kunstenaars deden zelf aan crossdressing of drag zoals Erfmann, of maakten zoals Kees van Dongen (1877-1968) portretten van mensen die door deze uitingsvormen zichzelf konden zijn. In de tentoonstelling vind je ook hedendaagse kunstwerken die breken met de verwachtingen en stereotypes van mannelijkheid en vrouwelijkheid.

Op de bovenverdieping van het museum staat bijvoorbeeld een installatie van de Canadese kunstenaar Sin Wai Kin. Hen beeldt zichzelf af als vier leden van een boyband. De non-binaire kunstenaar gebruikt drag om hun eigen identiteit te onderzoeken. De vier bandleden staan ieder voor een andere kant van hen.

De jonge conservatoren Manique Hendricks en Maaike Rikhof zijn er goed in geslaagd om verschillende kunstvormen van drag aandacht te geven. Het verhaal dat verteld wordt via de door hen ingesproken audiotour is interessant. Ook spraken ze met mensen uit de drag gemeenschap die hen veel leerden over de serieuze kant ervan, namelijk dat het ook een vorm van protest is om te strijden voor wie je wil zijn en hoe je eruit wil zien.

In een interview bij NPO Klassiek vertelde Hendricks zich ook persoonlijk verbonden te voelen met drag. ‘Ik denk dat ik me al vrij masculien kleed. Vroeger zat het schoonheidsideaal me dwars omdat ik daar niet aan dacht te kunnen voldoen. Door drag heb ik juist feminiteit leren waarderen.’

Tussen alle serieuze noten hadden de twee iets meer kunnen nadenken over hoe vrolijk en uitbundig drag ook kan zijn. Er zijn zeker een paar voorbeelden terug te vinden die dat illustreren, maar in het geheel verbleken die. Dat had eenvoudig opgelost kunnen worden met meer foto’s en videobeelden van drag queens.

The Art of Drag, Frans Hals Museum Haarlem, t/m 13 oktober 2024.