Symptomen van een ‘te economische’ universiteit
Thomas Hofland
Wat is er mis en hoe kan het hoger onderwijs beter? Wetenschappers, studenten en politici schreven hier essays over onder redactie van Ad Verbrugge (docent filosofie aan de VU en voorzitter van Beter Onderwijs Nederland) en Jelle Van Baardewijk (docent en promovendus aan de Faculteit Wijsbegeerte aan de VU).
Hoewel er enkel tegenstanders van de bezuinigingspolitiek aan het woord gelaten worden, lukt het de meeste schrijvers (in totaal zevenentwintig) niet om te duiden wat er mis is met het onderwijs.
In de inleiding beschrijven Verbrugge en Van Baardewijk waaraan de analyse van de universiteit aan moet voldoen. Het boek moet ‘niet de verwoording zijn van abstracte idealen en dromen, maar in de realiteit geworteld zijn’. Ook wordt de lezer erop gewezen dat de universiteit altijd al onderhevig is ‘aan maatschappelijke, religieuze en politieke krachten die haar autonomie te boven gingen.’
Helaas komt de lezer van de inleiding bedrogen uit. Het boek is namelijk juist een verwoording van abstracte idealen en dromen en vrijwel geen van de maatschappelijke of politieke, laat staan religieuze, krachten wordt beschreven of benoemd.
Een rode draad door het boek is dat er aan universiteiten te ‘economisch’ gedacht wordt. Chris Lorenz (bijzonder hoogleraar Historische Cultuur van Duitsland aan de VU) schrijft dat ‘de academische professionals zelf steeds verder verantwoordelijk worden gehouden voor de financiële “output” die zij “produceren” in de vorm van (minimaal) “kostenefficiënt” onderwijs en bij voorkeur “excellent” – dat wil zeggen: winstgevend – onderzoek’.
Ewald Engelen (hoogleraar financiële geografie aan de UvA) schrijft in het essay ‘Welkom in Filistinia’ over de macht van het bedrijfsleven op de miljardenindustrie van de onderzoeksgelden. Het blijft echter bij het behandelen van symptomen van het kapitalistische, neoliberale onderwijs. Hierdoor ontbreekt het aan oplossingen.
PvdA-Tweede Kamerlid Tanja Jadnanansing is een van de essayschrijvers die in idealen blijft hangen. Ze schrijft dat docenten ‘onderwijs geven zien… als een soort strafcorvee, want onderzoek en daarover publiceren levert meer status en dus meer geld op.’ Engelen verklaart dit door erop te wijzen dat je enkel door het doen van veel onderzoek een vaste aanstelling krijgt.
In plaats van dit te veranderen en doceren te belonen, pleit Jadnanansing voor ‘meer enthousiaste’ professoren. Welke docent er enthousiast wordt van tijdelijke contracten vertelt ze er helaas niet bij.
Ad Verbrugge en Jelle Van Baardewijk
Waartoe is de universiteit op aarde?
Boom / 296 pagina’s / €15.00