Struisvogelpolitiek helpt klimaatbeweging niet verder
Een handvol nazi’s van Voorpost sloot zich aan bij de blokkade van de A12. Zij droegen de door de NSB omarmde prinsenvlag met zich mee. Ook de leider van Pegida, Edwin Wagensveld, was erbij met een islamofoob bord. Het was niet de eerste keer dat rechtsextremisten aanwezig waren op een XR-protest. De dagelijkse blokkade werd begin oktober 2023 zelfs afgebroken nadat activisten door hen waren aangevallen. Ook dit keer bleek XR nauwelijks voorbereid.
Binnen de klimaatbeweging en binnen afzonderlijke klimaatorganisaties zijn ook verschillen van mening over hoe zij zich moeten verhouden tot Palestina. Op 12 november bleek het onderwerp bijvoorbeeld een splijtzwam voor de organisatie van de Mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid. Dit terwijl er op papier juist veel overeenstemming was over het belang van dekolonisatie en rechtvaardigheid in plaats van alleen ‘klimaat’.
Groei van de klimaatbeweging
Dat er veel discussie is over deze thema’s is niet gek. In de eerste plaats omdat de klimaatbeweging de afgelopen jaren snel gegroeid is. Duizenden mensen deden het afgelopen najaar mee aan de indrukwekkende dagelijkse blokkade van de A12. De Mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid was met 85.000 deelnemers de grootste demonstratie in Nederland van de afgelopen twintig jaar. Deze mensen zijn niet direct allemaal consequente antiracisten.
Hiernaast zijn de meningen op links over Palestina en extreemrechts verdeeld. De afgelopen twintig jaar is gevestigd links steeds verder meebewogen met rechts. Zo weigerden GroenLinks en PvdA vanaf 2008 protesten te steunen tegen ‘collega-politicus’ Wilders en stelden beide partijen Israëls recht zichzelf te ‘verdedigen’ centraal na de aanval door de gewapende tak van Hamas op 7 oktober.
Extreemrechts
Stellingname over deze thema’s leidt direct tot een backlash vanuit rechts en extreemrechts. Het lijkt dan makkelijker om stil te blijven over deze onderwerpen, maar uiteindelijk dreigt dit de beweging op lange termijn juist te ondermijnen. Alleen door stelling te nemen en bruggen te slaan tussen bewegingen kan het bewustzijn van activisten over Palestina en extreemrechts groeien. Dit kan ook de maatschappelijke verhoudingen als geheel verschuiven.
Terwijl klimaatactivisten nog verdeeld zijn over de vraag of hun strijd onderdeel is van een bredere linkse beweging, zijn extreemrechtse figuren dit niet. Zij zijn juist erg consequent in de verbindingen die zij leggen. Zij ontkennen de klimaatcrisis, houden fossiele bedrijven de hand boven het hoofd, steunen etnostaat Israël, willen de gerechtelijke macht aan banden leggen en willen lhbtqia+’ers terugduwen in het heteronormatieve kerngezin.
Dat rechtsextremisten nu geregeld klimaatprotesten bezoeken, is een urgent probleem. Zij zijn een fysiek gevaar voor alle klimaatactivisten, maar in de eerste plaats voor onderdrukte groepen binnen de beweging. Protesten tegen de racistische karikatuur van Zwarte Piet werden bijvoorbeeld ook onmogelijk gemaakt door een samenspel van extreemrechts en de politie. Klimaatactivisten zouden daarom altijd open moeten communiceren over dit gevaar. Door tijdens acties de rijen te sluiten, kunnen we voorkomen dat nazi’s onze protesten verstoren.
Internationalisme
Daarnaast is de klimaatcrisis zelf ook een goed voorbeeld van hoe onderwerpen aan elkaar verbonden zijn. Mensen die wonen in staten die het minste hebben bijgedragen aan de uitstoot van CO2, betalen hiervoor de hoogste prijs. De Nederlandse heersende klasse ontkent de gevolgen van de klimaatcrisis of probeert geld te verdienen door middel van ‘klimaatadaptatie’. Extreemrechts wil de grenzen sluiten voor mensen die op de vlucht worden gejaagd door overstromingen of extreme droogte.
De strijd voor maatregelen die de klimaatcrisis beteugelen kan het overgrote deel van de wereldbevolking samenbrengen, maar dit vergt wel een consequente politiek. Twee vertrekpunten hiervoor zijn internationale solidariteit en het klassenbelang van werkende mensen. Als klimaatactivisten dit negeren of weigeren hun steun uit te spreken op het moment dat bepaalde groepen worden aangevallen, blijft de klimaatbeweging vatbaar voor aanvallen vanuit rechts. Zij zullen alles doen om bewegingen tegen elkaar uit te spelen.
De afgelopen jaren hebben activisten met een indrukwekkend palet aan actievormen en methoden klimaatrechtvaardigheid dichterbij gebracht. Maar in een politiek krachtenveld dat steeds verder naar rechts schuift, kan de klimaatbeweging op zichzelf geen beleid afdwingen dat de klimaatcrisis kan stoppen. Hiervoor is het nodig dat links als geheel meer macht opbouwt doordat alle sociale bewegingen sterker worden.
De klimaatbeweging kan hierin een belangrijke rol spelen. Naast de vakbonden is zij de sterkste sociale beweging. Door discussies over strategie aan te jagen – zoals op 3 maart tijdens de Klimaatactieconferentie – en proberen bruggen te slaan tussen verschillende bewegingen kunnen klimaatactivisten het politieke bewustzijn vergroten. Dit betekent niet dat elk protest over alles gaat, maar wel dat verschillende bewegingen moeten proberen elkaar te ondersteunen. Op deze manier staan we allemaal sterker.