Stop de aanval op het hoger onderwijs!
De voorgestelde bezuinigingen zijn de grootste in het hoger onderwijs sinds de jaren 1980. Het gaat om een bedrag van 1 miljard euro over een periode van vier jaar, te beginnen in 2025 met een bezuiniging van 175-250 miljoen euro.
Een belangrijk onderdeel van de bezuinigingen is onder meer het snijden in starters- en stimuleringsbeurzen en de invoering van langstudeerboetes. Faculteiten worden gedwongen te snijden in eigen vlees. Ook moeten instellingen als de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) veel inleveren.
Financiering
Universiteiten in Nederland zijn grotendeels afhankelijk van overheidsfinanciën. Aan de Universiteit Maastricht komt bijvoorbeeld 17 procent van de financiering uit collegegeld, 3 procent uit fondsen en beurzen, en maar liefst 80 procent uit overheidsfinanciering. Universiteiten krijgen deze financiering in verhouding tot het aantal studenten dat aan hun universiteit staat ingeschreven. De belangrijkste uitgaven van de universiteit zijn aan het personeel: deze kosten zijn ongeveer 80 procent van het jaarlijkse budget.
Nog eens 10 procent gaat naar huisvesting, waardoor er nauwelijks 10 procent overblijft voor al het andere. Mensen die aan de universiteit werken zijn steeds verder geproletariseerd. Door de jaren is de verhouding tussen het aantal studenten per docent flink verschoven. Hierdoor kunnen docenten minder tijd besteden aan hun onderzoek. Door het constante overwerk en de steeds vijandigere werkomgeving zijn er niet veel mensen die hun vakgebied willen kiezen om in les te geven.
Veel onderzoekers merken op dat onderzoek in hun vrije tijd wordt gedaan en dat ze veel meer onderwijswerk krijgen dan dat ze zouden moeten krijgen. Onder het nieuwe kabinet zullen deze problemen alleen maar verergeren. Vakbond CNV voorspelt ‘meer overwerk, slechte arbeidsomstandigheden, versoberd onderwijs, arbeidsongeschiktheid en het vertrek van medewerkers.’
Veel van de maatregelen van het PVV-kabinet zijn erop gericht het aantal internationale studenten in Nederland te verminderen en het aantal vakken in het Nederlands te vergroten. Hierdoor lopen de inkomsten van universiteiten terug.
De universiteiten zullen ook moeite hebben om onderwijzend personeel te vinden, aangezien een aanzienlijk deel van het universitair personeel een internationale achtergrond heeft en niet gemakkelijk kan lesgeven in het Nederlands. Doordat het PVV-kabinet de internationalisering wil aanpakken, maar het neoliberale financieringsmodel intact laat, zal de druk op universiteitspersoneel alleen maar verder oplopen.
‘Woke’ universiteiten?
Extreemrechts ageert al tijden tegen ‘woke’ universiteiten: met name onderzoek dat rechtse retoriek en nationalistische ontstaansmythen – al dan niet impliciet – weerlegt, wordt gehekeld. Denk hierbij aan genderstudies, migratieonderzoek, en studies naar Nederlands koloniale verleden. Deze ‘woke’ kennis wordt niet door elke faculteit geproduceerd en de voorgestelde bezuinigingen zullen faculteiten waarin zulk onderzoek wel gedaan wordt onevenredig hard treffen.
Terwijl sommige faculteiten hun activiteiten relatief normaal of met kleine tegenslagen kunnen voortzetten, worden op andere faculteiten hele studieprogramma’s lamgelegd. Bovendien zullen docenten te maken krijgen met een nog hogere werkdruk zodra hun collega’s met pensioen gaan of ontslag nemen wanneer die niet worden vervangen door nieuwe collega’s.
Veel faculteiten zijn al van plan om maatregelen in te voeren waardoor vacatures niet vervuld worden en waardoor het aanbod van majors en minors voor bepaalde studies verandert. Dit betekent dat het bestaande personeel overwerkt raakt en dat de kwaliteit en het aanbod van programma’s afneemt.
Een grimmig voorbeeld van de gevolgen hiervan zijn de drastische bezuinigingen aan de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden: volgens haar prognoses blijven in het ergste geval van de 51 opleidingen maximaal 15 over en worden 300 vakken geschrapt. Zo verdwijnt African Studies en zal er een nieuw programma ‘Asian Studies’ worden gecreëerd uit de overblijfselen van Chinastudies, Japanstudies, Koreastudies, Zuid- en Zuidoost-Aziëstudies.
Onrust
Het is erg belangrijk dat de onderwijsbonden nu oproepen tot de landelijke staking op 14 november in Utrecht. Dit zou het begin moeten zijn van een langer actietraject tegen de bezuinigingen waarbij universiteitspersoneel en studenten de handen ineenslaan en de druk op Den Haag opvoeren. Een belangrijke leus van eerdere protesten was dat de werkomstandigheden van het personeel de studieomstandigheden zijn voor de studenten.
Terwijl het PVV-kabinet het mes zet in het hoger onderwijs, wil het vijf miljard euro investeren in het militaire apparaat. Dit laat goed de prioriteiten van het kabinet zien. Vakbondsleden aan de UvA stellen dan ook ‘Not the ATM machine for your war machine’.
Door te benadrukken dat dit kabinet studeren nog duurder maakt met de invoer van de langstudeerboete kan ook aansluiting gevonden worden bij delen van de bevolking die zelf niet hebben gestudeerd.
Tot slot is het belangrijk om ook lessen te trekken uit de solidariteitsprotesten met Palestina. Studenten en personeel stonden met hun eisen voor democratisering en het verbreken van de banden met apartheidsstaat Israël tegenover de universiteitsbesturen. Die werkten samen met de autoriteiten om de protesten op te breken en de studenten te criminaliseren. Om de bezuinigingen op het hoger onderwijs te stoppen, moeten studenten en personeel vertrouwen op eigen kracht en niet op de colleges van bestuur.
14 november: landelijke staking tegen regeringsbeleid. FNV organiseert een manifestatie in Utrecht vanaf 13.00.
Foto: Studenten protesteren in Den Haag, 18 oktober 2024 (foto: Wesley Klop)