Stijgende voedselprijzen tonen waanzin markt
Door Maina van der Zwan
In Nederland hebben we recentelijk kennis mogen maken met het fenomeen voedselbanken en zullen we allemaal wel gemerkt hebben dat een boodschappenmandje met melk, brood en kaas het afgelopen jaar een stuk duurder is geworden. Het CBS publiceerde eergisteren dat de prijsstijging van voedselproducten in februari twee keer zo hoog was als de gemiddelde inflatie in Nederland. Maar zoals altijd zijn het de armsten van de wereld die het hardst getroffen worden. De prijzen van maïs, tarwe, sojabonen en rijst, de hoofdbestanddelen van het mondiale dieet, zijn in de afgelopen jaren verdubbeld. Ongeveer 25.000 mensen sterven dagelijks aan de gevolgen van honger.
Vorige maand meldde het Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling dat ‘voor elk procentpunt dat reële voedselprijzen stijgen, het aantal mensen met honger in de wereld met 16 miljoen zal stijgen, wat betekent dat 1,2 miljard mensen tegen 2025 chronische honger zullen lijden.’ In dezelfde weken van deze berichtgeving kondigde het WFP aan te moeten korten op voedselhulp, omdat donoren niet met meer geld over de brug wilden komen om de stijgende kosten de dekken. Het gaat om tekorten van tientallen miljoenen dollars, een fractie van de ruime biljoen (!) dollar die jaarlijks aan defensiebudgetten wordt uitgegeven.
De toenemende honger stuit over de hele wereld op verzet. In Mexico heeft de dure maïs tot massale ‘tortilla-rellen’ geleid. Ook in Indonesië, Guinea, Mauritanië, Mexico, Senegal, Uzbekistan, Yemen, Pakistan en Burkina Faso braken recentelijk voedselrellen uit. In Italië waren er vorig jaar ‘pasta-stakingen’, waarbij consumenten uit protest symbolisch de aanschaf van pasta boycotten. Wat zijn de drijvende krachten achter het dreigende ‘tijdperk van honger’? Het meest obscene feit over verhongering spreekt boekdelen, namelijk dat het niet wordt veroorzaakt door een tekort aan voedsel. Zoals de Financial Times twee weken terug stelde: ‘De wereld heeft genoeg voedsel om iedereen te voeden – als er de bereidheid is om dat te doen’. En precies daar zit het probleem. We leven in een systeem waarin mensen geen enkele controle hebben over productie, prijzen en distributie van waren.
Het is de krankzinnige ‘logica’ van het kapitalisme die deze waanzin creëert en de prijzen opstuwt. Op de korte termijn komt dit door fluctuaties en paniek waar alle waren op de wereldmarkt onder lijden. Stijgende prijzen hebben een eigen dynamiek van paniekaankopen – zo steeg de prijs van tarwe met maar liefst een kwart op één dag. De lange termijn oorzaken voor de stijgende voedselprijzen liggen in drie factoren: 1) Klimatologische verschuivingen en toenemende monocultuur putten landbouwgrond uit en maken de oogst kwetsbaar voor mislukking. 2) De stijgende brandstofprijzen en daarbij hogere transportkosten worden doorberekend aan de consument. 3) Door verschuiving naar biobrandstoffen wordt meer landbouwgrond gebruikt voor ‘brandstofgewassen’ zoals palmolie en worden graan- en maisvooraden opgekocht voor de productie van brandstof.
Geoormerkt als ‘klimaatvriendelijk’ zijn biobrandstoffen een paar jaar terug door zowel industrie als regeringen omarmd als ‘duurzaam’ alternatief. Het is een van de grootste zwendels uit deze eeuw, en in allerlei opzichten schadelijk voor mens en milieu: de explosieve kap van regenwouden voor extra landbouwgrond, de uitstoot van distikstofoxide (een broeikasgas dat 300 keer krachtiger is dan CO2), de druk op de prijzen van gewassen en het feit dat voor de productie van ethanol (voornaamste biobrandstof) zoveel fossiele brandstoffen worden verbrand dat elk mogelijk voordeel teniet wordt gedaan. Om het maar niet over de miljarden subsidiering door overheden te hebben.
Hoe kan het dat de zwendel genaamd biobrandstoffen in no time een multi-miljarden industrie werd en er minimaal wordt geïnvesteerd in echte oplossingen zoals nieuwe openbaar vervoersystemen, absolute beperking van CO2-uitstoot en een spectaculaire omschakeling naar echte duurzame energiebronnen zoals wind- en zonne-energie? Omdat er met biobrandstoffen op de korte termijn enorme winsten te maken zijn en die verschuiving geen radicale veranderingen van het economische systeem vereist.
De heersers van deze wereld willen klimaatverandering niet stoppen, zij willen er rijk van worden en zich er voor de rest zo goed mogelijk aan aanpassen. Zie het rapport dat EU-buitenlandcoordinator Javier Solana gisteren presenteerde. De twee grootste bedreigingen voor Europa zijn volgens Solana ‘de strijd om natuurlijke hulpbronnen’ en ‘de verwachte stroom van miljoenen milieumigranten’. De maatregel hiervoor? ‘Omvangrijke investeringen in defensie.’ Het zoveelste teken aan de wand dat de waanzin zal toenemen zolang de motor erachter niet gestopt wordt.