Stijgende voedselprijzen kwestie van keuzes
Door Sadie Robinson
Het laatste goed waarvan de prijzen snel zijn gestegen is rijst. Sinds januari zijn de prijzen verdubbeld. Ook de prijzen van andere basisgoederen, zoals graan, melkproducten en maïs zijn scherp gestegen. Het gevolg is een dodelijke crisis voor de allerarmsten.
De gevestigde media geven een aantal verklaringen voor de prijsexplosie. Deze verklaringen steunen allemaal op de veronderstelling dat er een tekort aan voedsel is. Droogte in Australië, een grote tarwe-exporteur, zou de aanleiding zijn voor de crisis. Er wordt ook gewezen naar China en India, die ook al de schuld krijgen voor klimaatverandering. Hun ‘groeiende en steeds welvarender’ bevolkingen zouden de reden zijn voor een tekort aan voedsel.
Maar er is helemaal geen voedseltekort. De wereldvoedselvoorraad wordt momenteel gekenmerkt door overvloed, niet door schaarste. Er worden genoeg granen, rijst en tarwe geproduceerd om ieder mens te voorzien van meer voedsel dan nodig is voor hun dagelijkse behoeften. En dan worden andere soorten voedsel, zoals vlees, zuivelproducten, groenten, noten, bonen en vis niet eens meegerekend. Tijdens elke grote hongersnood van de afgelopen honderd jaar was er genoeg voedsel beschikbaar. Mensen sterven niet door een tekort aan voedsel – ze sterven omdat ze geen geld hebben om het eten te kopen. Honger treft altijd de armsten.
Ook het beeld dat de groei van de bevolking en de consumptie leidt tot armoede en schaarste is onjuist. Volgens de World Hunger Education Service, een Amerikaanse NGO, produceert de landbouw vandaag wereldwijd 17 procent meer calorieën per persoon dan dertig jaar geleden – ondanks de groei van de wereldbevolking. Het vergroten van de productie en productiviteit zijn onlosmakelijk verbonden met het kapitalisme. Het potentieel is ontwikkeld om een einde te maken aan voedseltekorten.
Waarom zijn de prijzen dan zo scherp gestegen? De belangrijkste reden is dat voedsel een waar is als alle andere waren, en daarom het onderwerp van speculatie en fluctuaties van de markt. Geconfronteerd met dalende huizen- en aandelenprijzen, verschuiven speculanten hun investeringen naar goederen, zoals voedsel. Grote investeringen in biobrandstof zorgen ook voor een verschuiving van de investeringen van landbouwmultinationals, weg van voedsel in de richting van de gewassen die geschikt zijn voor brandstof.
Natuurlijk wordt daarbij niet gedacht aan de gevolgen voor gewone mensen. De voedselcrisis is een gevolg van de waanzin van een wereld die draait om winst. Zelfs in ‘normale’ tijden zijn ondervoeding en onzekerheid over de voedselvoorziening een permanent onderdeel van het kapitalisme. Ongeveer 1,2 miljard mensen in het Zuiden leven van minder dan 1 dollar per dag. 780 miljoen mensen lijden chronisch honger. Naar schatting sterven in de arme landen elk jaar vijf miljoen mensen door ondervoeding.
Karl Marx merkte 150 jaar geleden al op dat het kapitalisme voor het eerst in de geschiedenis de mogelijkheid heeft gecreëerd om productie zo ver uit te breiden dat in de basisbehoeften van de hele wereldbevolking kan worden voorzien. Maar hij merkte ook op dat de manier waarop dit systeem winst stelt boven alle andere overwegingen een barrië)re kan worden voor verdere ontwikkeling. Dat is precies de situatie waarmee we vandaag te maken hebben. Miljoenen zullen sterven en miljoenen meer ondervoed raken omdat winst de belangrijkste drijfveer van het systeem is.
De crisis in voedselprijzen heeft geleid tot rellen en protesten over de hele wereld – in Egypte, Indonesië, Mexico, Ivoorkust, Kameroen, Argentinië en Burkina Faso. Het verzet van gewone mensen is de sleutel om een einde te maken aan het kapitalisme, dat aan de ene kant teveel voedsel produceert en aan de andere kant mensen laat sterven van honger.
Lees meer over de voedselcrisis in het laatste nummer van de Socialist Worker