Stakingsgolf mijnbouw voedt politiek bewustzijn Zuid-Afrika
De stakingsgolf begon in de Marikana-mijn. Wat speelde er?
Claire: ‘De platina-industrie heeft de afgelopen jaren enorme winsten gemaakt, dat zal de mijnwerkers niet zijn ontgaan. Zelf wonen deze werkers vaak in hutten om meer geld naar huis te kunnen sturen. Levend onder erbarmelijke omstandigheden dragen ze bij aan de vervaardiging van extreem luxe juwelen. Dit is een belangrijke reden dat ze een hoger salaris eisten van 4500 rand per maand (bijna 400, red.).’
Welke rol speelden de vakbonden NUM en AMCU? Hoe stelden zij zich op richting de stakers?
Mosa: ‘Het is de eerste keer in het post-apartheidstijdperk dat werkers zich buiten de bonden om zijn gaan organiseren. NUM wilde de werkers niet vertegenwoordigen, omdat de vakbondstop te zeer verweven is met het ANC en diens bestuursleden van de mijnbedrijven. De AMCU is een afsplitsing van NUM, en gebruikt vaak wat radicalere taal. Maar ook deze bond adviseerde de werkers meerdere keren om weer aan het werk te gaan. De beide vakbondstoppen zijn verwijderd geraakt van de werkers. We zien dus dat werkers onafhankelijk van de bonden looneisen beginnen te stellen en zichzelf vertegenwoordigen via stakingscomités.’
Hoe is de sfeer veranderd sinds de staking? Zijn de eisen binnengehaald?
Claire: ‘Bij de Lonmin-mijn, waar 34 stakende mijnwerkers werden doodgeschoten door de politie, hebben ze een loonopslag van 22 procent gekregen. Maar deze mensen zouden letterlijk en figuurlijk veel meer moeten verdienen. Inmiddels beginnen de werkers weer te morren, omdat beloftes van het management niet worden nagekomen.’
‘Stakers gaan in sommige mijnen sneller aan het werk, omdat bazen een speciale terug-aan-het-werkbonus beloven. Ondertussen is er bij het grote mijnbouwbedrijf Amplats een wekenlange staking gaande. Hier zijn zoveel mijnen tegelijkertijd aan het staken dat het veel moeilijker is om de stakers te chanteren.’
Hoe reageren gewone Zuid-Afrikanen op de stakingen?
Mosa: ‘Positief. Het proces is zich nog aan het verdiepen en we kennen het resultaat van de strijd natuurlijk nog niet. Maar wat belangrijk is, is dat mensen opnieuw in aanraking komen met politieke verbeelding. Ze krijgen te maken met vragen zoals “wat betekent eerlijk loon?”en “hoe moeten we ons organiseren?”. Een nieuw bewustzijn begint te groeien. Mensen beginnen te beseffen dat ze wel degelijk voor zichzelf kunnen opkomen, los van COSATU (Congress of South African Trade Unions – vakbondsfederatie, red.).’
‘Staken is een keiharde strijd, ook in materiële zin, want je gezin moet gewoon kunnen eten. Daarom is de Marikana Support Campaign opgestart, waarvoor mensen geld kunnen doneren. Maar er zit ook een politieke dimensie aan. We beantwoorden vragen over waarom de 34 werkers werden doodgeschoten, waarom stakers worden lastiggevallen door de politie en soms tot in hun huis worden nagejaagd. We zijn bezig solidariteitscomités op te zetten in de townships en op andere werkplekken.’
Wat is de positie van het ANC en wat verwachten jullie van het ANC-congres in december?
Claire: ‘Begin november werd onthuld dat de politie mensen in de rug heeft geschoten bij de Marikana-mijn. Bovendien bleek er e-mailcontact te zijn geweest tussen diverse ministers en de politietop. Het maakt heel duidelijk dat het ANC in bed ligt met de kapitalisten. Ze doen er alles aan om de mijneigenaren te overtuigen dat Zuid-Afrika de moeite waard is om in te investeren. Ze hebben het idee dat banen worden gecreëerd door deze investeringen. Maar de praktijk wijst uit dat deze retoriek nergens op is gebaseerd. We zien juist stijgende werkloosheid.’
‘Wat betreft de Marikana-slachting biedt president Jacob Zuma geen excuses aan. Het onderzoek is nog gaande, maar hij doet het af met “een incident dat niet te vergelijken valt met apartheid”. Wat betreft het congres in december, als er ontevreden ANC-leden zouden zijn, dan levert dat hooguit een wisseling aan de top van de partij op.’
‘Maar we hebben de laatste jaren veel massaprotest gezien als een manier om teleurstelling in het ANC te uiten. Het is nu zaak om de verschillende soorten protesten aan elkaar te linken, te leren van elkaars strijd en de strijd naar een volgend plan te brengen.’