Stakingen tonen diepe onvrede in Turkije
Door Angela Ettema
De islamistische AKP regeert al sinds 2002 en zal waarschijnlijk de grootste partij blijven. Maar de AKP is niet meer onaantastbaar. In 2013 leidde de dreigende kap van bomen in het Gezipark in Istanbul tot grote demonstraties tegen politiegeweld en het autoritaire optreden van toenmalig premier Erdogan. De AKP is daarnaast verzwakt door een corruptieschandaal waarbij diverse ministers betrokken waren.
Vooral president Erdogan reageert op elk probleem door zijn aanhang op te stoken tegen andersdenkenden. Dit stuit zelfs op kritiek binnen zijn eigen partij. Vice-premier Bülent Arinç gaf onlangs toe: ‘Wij halen 50 procent van de stemmen, maar de andere 50 procent haat ons.’ Hij waarschuwde dat de polarisatie het land ‘onbestuurbaar’ zou maken.
Ongelijkheid
Daarnaast wordt het steeds duidelijker dat het economisch beleid van de AKP heeft geleid tot de zelfverrijking van een kleine minderheid, terwijl een groot gedeelte van de bevolking in armoede leeft. De economische groei stagneert. Het officiële werkloosheidscijfer ligt voor het eerst sinds jaren boven de 10 procent en bij jongeren zelfs boven de 20 procent. De lonen zijn veelal laag en arbeidsomstandigheden vaak levensgevaarlijk.
Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie ILO heeft Turkije het op twee na hoogste aantal arbeidsongevallen ter wereld. Sinds 2002 zijn hierdoor 15.000 arbeiders omgekomen. In mei 2014 kwamen in Soma, West-Turkije, 301 mijnwerkers om het leven nadat een kolenmijn was ingestort. Twee weken eerder had de AKP een voorstel om de omstandigheden in Soma te onderzoeken afgewezen.
De mijnramp leidde tot grootschalig protest. Tijdens een bezoek aan Soma werd Erdogan belaagd door woedende nabestaanden. Het aantal stakingen neemt toe. Volgens DISK-AR, het onderzoeksbureau van vakbondsfederatie DISK, was het aantal stakingen in de eerste helft van 2014 51 procent hoger dan in de eerste helft van 2013.
Metaalstaking
Op 29 januari zijn 15.000 metaalarbeiders 38 fabrieken in veertien steden in Turkije in staking gegaan voor hoger loon. Ze zijn georganiseerd in de vakbond Birlesik Metal-Is, die deel uitmaakt van de linkse federatie DISK. Een overwinning van de metaalarbeiders zou een aanmoediging zijn voor arbeiders in andere sectoren om ook in actie te komen. DISK-voorzitter Kani Beko zei dan ook: ‘Dit is niet alleen een staking van Birlesik Metal-Is, maar ook van DISK en de hele arbeidersklasse van Turkije.’
Maar al op de eerste dag verbood de AKP-regering de staking omdat deze een bedreiging zou vormen ‘voor de nationale veiligheid’. Hiermee koos de regering duidelijk de kant van werkgeversorganisatie MESS.
De stakers legden zich hier niet bij neer. Bij het bedrijf Ejot in Istanbul bezetten arbeiders uit protest hun fabriek. Op 3 februari waren er demonstraties bij AKP-kantoren in Gebze, Bursa, Kocaeli, Izmir, Dersim, Ankara, Eskisehir, Mersin, Konya, Adana, Aydin en Çorlu. In Gebze trokken 2000 mensen op naar het AKP-kantoor, met leuzen als ‘AKP, arbeidersvijanden en dieven’.
Birlesik Metal-Is-bestuurder Necmettin Aydin zei: ‘Op de dag dat de staking werd verboden hebben de AKP-stemmers onder onze leden gezworen dat nooit meer te doen.’ Ook op de internationale dag van het stakingsrecht, 18 februari, demonstreerde Birlesik Metal-Is bij het parlement in Ankara.
Özgecan
De studente Özgecan Aslan werd op 11 februari vermoord door een minibus- chauffeur die had geprobeerd haar te verkrachten. Hij stak haar lichaam in brand om identificatie te verhinderen. Na deze afschuwelijke misdaad gingen in het hele land tienduizenden mensen de straat op.
Geweld tegen vrouwen is in Turkije een groot probleem, dat elk jaar honderden levens eist. Vaak komen daders van dit soort gruweldaden wegens ‘goed gedrag’ vervroegd vrij.
De woede van de demonstranten richtte zich tegen het rechtssysteem, maar ook tegen de AKP. Voor de AKP moeten vrouwen in de eerste plaats moeder zijn. Erdogan viel na de demonstraties feministen aan, en stookte daarmee opnieuw de tegenstelling tussen zijn aanhangers en de rest van de bevolking op.
Metaalarbeiders hebben in verschillende steden acties gehouden om de moord op Özgecan te veroordelen en te protesteren tegen het geweld tegen vrouwen. In Mersin, de stad waar Özgecan woonde, brachten arbeiders van Çimsatas een condoleancebezoek aan de familie.
De arbeiders die nu in beweging komen zijn vaak jong, onervaren en AKP-stemmer. Tijdens de staking hebben ze kunnen zien dat de AKP de kant koos van werkgeversorganisatie MESS, terwijl het vaak anti-AKP-gezinde witteboordenpersoneel solidair was met de staking. Hopelijk dragen de lessen uit deze strijdgolf bij aan de opbouw van een sterkere beweging van onderaf.