Spanningen VS-Rusland achter oorlog Zuid-Ossetië
Door Pepijn Brandon
Berichten over bloedige bombardementen op Zuid-Ossetische steden, die nu nog vooral via de Russische media naar buiten zijn gebracht, tonen in ieder geval dat het Georgische leger de burgerbevolking niet spaart in zijn poging het streven naar zelfstandigheid in de afvallige provincie te onderdrukken. Lyudmila Ostayeva, een 50-jarige vluchteling, vertelde Associated Press: ‘Ik zag lichamen op straat liggen rond verwoeste gebouwen en in auto’s. Het is onmogelijk om ze te tellen. Er is nauwelijks nog een gebouw onbeschadigd.’ Het offensief toont ook hoe hol de westerse lofzangen zijn op de Georgische president Saakasjvili, die via een door de VS gesteunde ‘democratische revolutie’ zijn pro-Russische voorganger verving – en de glamourverhalen hier over zijn Nederlandse vrouw.
Ruslands tegenreactie, waarbij soldaten, tanks en ander materieel Zuid-Ossetië in is gestuurd en Georgische bases gebombardeerd, wordt natuurlijk niet gedreven door een warme liefde voor de Zuid-Ossetische onafhankelijkheidsstrijd. Rusland zelf heeft een lange geschiedenis van nationale onderdrukking, waaronder de wrede overheersing van Georgië onder de tsaar en later onder het stalinisme. In Tsjetsjenië voert Rusland nog altijd een bloedige oorlog tegen de onafhankelijkheidsbeweging. Achter de Russische interventie schuilt angst voor het verlies van zijn invloedssfeer, die vooral in de olierijke Kaspische-zeeregio sterk onder druk staat.
In veel opzichten lijkt de botsing tussen Georgië en Rusland op de oorlog die de NAVO bijna tien jaar geleden lanceerden tegen Servië. Toen grepen de VS de onderdrukking van de Kosovaarse minderheid door Russische bondgenoot Servië aan voor een wekenlange bombardementscampagne. Beelden van wanhopige Kosovaarse vluchtelingen moesten het publiek in het Westen overtuigen van de rechtvaardigheid van militair ingrijpen. In beide gevallen – toen en nu – was de onafhankelijkheidsbeweging een speelbal in een veel groter conflict, dat in feite ging tussen de VS en Rusland.
Maar er zijn ook verschillen. Terwijl de westerse media indertijd de onderdrukking van Kosovo breed uitmaten en militair ingrijpen als enige antwoord naar voren schoven, behandelen ze de Georgische agressie in Zuid-Ossetië slechts als een excuus voor Russische expansiedrift. Ook het feit dat de VS in de afgelopen jaren hun invloed in Georgië sterk hebben uitgebreid, inclusief de plaatsing van militaire bases, wordt eerder gezien als een dam tegen Ruslands machtsstreven dan als een deel van de imperialistische agenda van de VS.
In werkelijkheid worden beide grootmachten natuurlijk gedreven door de wil hun invloedssferen te vergroten of te behouden. Maar hoewel politici en journalisten het ‘Russische gevaar’ afschilderen in termen die soms aan de Koude Oorlog doen denken, zijn het de VS die hun grenspalen inmiddels ver in de voormalige Russische invloedssfeer hebben verzet. Het NAVO-lidmaatschap van een groot aantal landen in het vroegere Oostblok, de bouw van een rakettenschild met lanceerbases in Tsjechië, en de grote militaire steun aan Georgië, zijn allemaal deel van de opbouw naar het huidige conflict. Vorige maand nog bracht Condoleezza Rice een provocatief bezoek aan Georgië, waarbij ze de Amerikaanse steun uitsprak voor een Georgisch lidmaatschap van de NAVO.
Een botsing tussen Georgië en Rusland was op termijn vrijwel onvermijdelijk. Als de bloedige schermutselingen verder uitgroeien tot een daadwerkelijke oorlog, is dit een volgende grote stap in de verscherping van de internationale verhoudingen tussen de grootmachten. En hoewel dit in de komende periode niet zal leiden tot directe militaire confrontaties tussen Rusland en de VS, stemt het feit dat hier een militaire schaakpartij gaande is tussen de twee grootste kernmachten in de wereld niet tot gerustheid.