Sotsji: dealen met homofobie
Door Thom van Laar
Sinds 2006 worden homorechten in Rusland systematisch ingeperkt. In 2006 voerde de deelstaat Ryazan als eerste wetgeving in, die ‘homo-propaganda’ in het bijzijn van minderjarigen verbiedt. Tussen 2011 en 2013 volgden nog negen deelstaten, en in 2012 keurde het Moskouwse Gerechtshof een wet goed die gedurende een eeuw alle homoparades verbiedt.
In juni vorig jaar werd landelijk een wetsaanpassing doorgevoerd waardoor in alle deelstaten officieel een verbod op ‘propaganda voor niet-traditionele seksuele relaties’ geldt. Voor de aanpassing was deze wet bedoeld om kinderen te beschermen tegen pornografie en andere ‘schadelijke informatie’.
Nu is het verboden om homorechten te verdedigen, openbare parades of manifestaties te houden, of publiekelijk te zeggen dat homoseksuele relaties gelijkwaardig zijn aan heteroseksuele. Sinds juli 2013 mogen buitenlandse homostellen ook geen Russische kinderen meer adopteren.
Stalinisme
In Rusland werd homoseksualiteit na de Russische revolutie uit het strafrecht geschrapt. Maar na de stalinistische machtsovername in 1928-1929 werden veel reactionaire verboden weer ingevoerd. Homoseksualiteit werd, samen met abortus, opnieuw gecriminaliseerd. Ook na Stalins dood in 1953 werd dit niet teruggedraaid. Pas in 1993 werd homoseksualiteit weer gelegaliseerd onder druk van de Raad van Europa, niet op eigen initiatief van het parlement.
Het amendement werd in juni vrijwel unaniem door de Doema aangenomen, één parlementariër onthield zich van stemming. De oppositie, zelfs het zogenaamd linkse Rechtvaardig Rusland en de Communistische Partij (verreweg de grootste oppositiepartij), stemden ermee in.
Deze wetswijziging staat niet op zich, maar maakt deel uit van een toenemende trend van homo- en xenofobie die ook gehoor krijgt onder de Russische bevolking. Het percentage van de Russische bevolking dat aangeeft homoseksualiteit te accepteren is volgens alle gehouden peilingen drastisch gedaald: volgens een Russische peilbureau wordt de nieuwe wetgeving door 90 procent van de bevolking gesteund.
Het aantal door homofobie ingegeven haatmisdrijven neemt aanzienlijk toe. Vaak zijn de daders groepen skinheads en neonazi’s, die nu legaal ongeremd hun gang kunnen gaan. Regelmatig worden jonge homo’s naar een ontmoeting gelokt om vervolgens vernederd en mishandeld te worden. Dit wordt gefilmd en op het internet gepubliceerd.
Ook werden in mei en juni 2013 een 39-jarige en een 23-jarige homoseksuele man gemarteld, verkracht en vermoord door groepen fascistische militanten. De meeste mishandelingen worden niet aangegeven, uit schaamte en de wetenschap dat er niet tegen zal worden opgetreden.
Minderheden
De openlijke, gewelddadige en door de staat goedgekeurde militante homohaat die nu gangbaar is, is anders dan voorheen. Sinds de grote protesten tegen Poetins bewind, ingegeven door economische ongelijkheid, privatisering en wijdverbreide corruptie, heeft de Russische politieke elite frontaal de aanval ingezet op kwetsbare minderheden. Etnische minderheden, vooral uit Centraal-Azië, moeten extreemrechtse terreur ontgelden.
Het is geen toeval dat na de protesten, die begonnen met bezetting van het Rode Plein in 2011, Poetin openlijk toenadering zoekt tot de machtige Russisch Orthodoxe Kerk. Kirill I, patriarch van Moskou en hoofd van de Kerk, heeft zelfs verklaard dat homohuwelijk en –tolerantie een teken van de Apocalyps is.
Volgens hem handelt Poetin met goddelijk mandaat. Zo proberen kerk en staat samen een ultraconservatief Russisch nationalisme te voeden, wat duidelijk een poging is om de protesten tegen de elite om te buigen richting minderheden. Deze strategie lijkt helaas te lukken.
Boycot
Dan rest ons ook de vraag over hoe we hiermee om dienen te gaan, met name in de context van de ophanden zijnde Spelen. De meningen onder activisten zijn verdeeld. Velen zijn voorstander van een algehele boycot van de Winterspelen en soms zelfs van al wat Russisch is. Anderen, waaronder ook veel Russische activisten, vinden dat het aan de deelnemers is in hun protest te uiten.
Westerse regeringen hebben nog weinig teken van protest laten zien. Obama verklaarde bezwaar te hebben tegen de behandeling van LHBT’s onder de nieuwe wetgeving, maar actie blijft uit.
Ook Rutte is het er niet mee eens, maar vertrekt ondertussen met een topzware, koninklijke homovrije delegatie richting Sotsji. Dit draagt niet bij aan de verbetering van de situatie van LHBT’s in Rusland. Rutte legitimeert hiermee juist deze nieuwe wetten en Poetin’s regime.
Op de vooravond van de Spelen organiseerde het COC een onlinepetitie om Rutte op te roepen niet naar Rusland af te reizen. Binnen enkele dagen tekenden bijna 30.000 mensen.
Maar een boycot van de Spelen door regeringsleiders zou alleen een stap voorwaarts zijn voor de LHBTbeweging hier. In Rusland zelf zal het weinig zoden aan de dijk zetten. Het zal uiteindelijk vanuit de Russen zelf moeten komen om een dergelijke beweging op te bouwen.