Solidariteitsbeweging in Midden-Oosten cruciaal voor bevrijding Palestina
Studentenprotest in Caïro voor de deuren van de Israëlische ambassade op 27 april 2011 (foto: Hossam el-Hamalawy, flickr)
Wat kun je vertellen over de steun voor Palestina in Egypte?
De Palestijnse zaak is altijd een politiserende factor geweest voor Egyptische jongeren. De opstand van 2011 was bijvoorbeeld het product van een lang proces van onvrede dat begon in 2000 met de tweede Palestijnse Intifada. Dit is niet alleen het geval voor Egypte, maar de hele regio.
Toen op 7 oktober de oorlog in Palestina uitbrak, was er in de eerste week een golf van spontane protesten in Egypte. Het waren geen grote protesten, maar ze waren heel belangrijk omdat Egypte uit een contrarevolutionaire periode komt. Die periode begon met de militaire staatsgreep in 2013 die erin slaagde om de oppositie volledig neer te slaan. We hebben dus heel lang geen actie op straat gehad.
President Abdel Fattah al-Sisi probeerde de recente solidariteitsbeweging met Palestina te kapen richting regeringsgezinde sentimenten door op 20 oktober zelf protesten te organiseren. Het is immers geen geheim dat Israël plannen heeft om de Palestijnen in Gaza etnisch te zuiveren en dat Benjamin Netanyahu hoopt ze de Sinaï in te jagen.
Het Egyptische regime wil geen situatie met vluchtelingenkampen zoals in Libanon of Jordanië. Die zouden volgens al-Sisi een belasting vormen op de Egyptische economie en de nationale veiligheid. Hij riep daarom op tot protesten om het Westen te tonen dat er een grote oppositie is in Egypte, terwijl datzelfde Westen hem probeerde over te halen om deze Israëlische deal te accepteren.
Maar op de dag van de protesten kwam al-Sisi’s plan als een boemerang terug. De oppositie riep op tot parallelle protesten op andere locaties. En we zijn erin geslaagd om honderden en soms duizenden mensen te mobiliseren in Caïro, Gizeh en Alexandrië. Demonstranten bestormden politiekordons rond het Tahrirplein in Caïro. Dit was de eerste keer in tien jaar dat hier protesten plaatsvonden. Er werden zelfs posters van al-Sisi neergehaald.
Hoe verlopen de protesten in omliggende landen als Jordanië, Egypte en Libanon?
De grootste protesten vonden plaats in Jordanië, waar de meerderheid van de bevolking van Palestijnse afkomst is. Dit zet natuurlijk druk op de Jordaanse koning, die een marionet is van de VS en al lange tijd betrekkingen onderhoudt met Israël. De protesten waren gericht tegen de Israëlische en Amerikaanse ambassade, die ook even werden bezet.
Libanon, Irak en Jemen maken deel uit van de zogenaamde as van verzet gelieerd aan Iran. Zij zijn tegen de Israëlische bezetting. Nu gaan sommige mensen zo ver dat ze hen simpelweg bestempelen als blinde volgers van Iran, maar je kunt ze geen agency ontzeggen: het is niet zo dat Iran op een knop drukt en zij dit of dat doen. Deze landen waren natuurlijk getuige van massale protesten uit solidariteit met de Palestijnen. Heel interessant is dat in Irak zelfs Amerikaanse bases onder vuur kwamen te liggen.
In het zuiden van het aan Israël grenzende Libanon is Hezbollah actief. Hezbollah is betrokken geweest bij confrontaties over de grens, waarbij Israëlische troepen en nederzettingen het doelwit waren. Mensen hoopten dat Hassan Nasrallah (leider van Hezbollah, red.) een confrontatie met Israël zou aankondigen in zijn speech van 3 november. Hij is echter aan het koorddansen.
Aan de ene kant zei Nasrallah dat Hezbollah al betrokken is bij de oorlog omdat vijftig van zijn strijders zijn gedood. Aan de andere kant waarschuwde hij voor een situatie als die in Beiroet in 1982. Netanyahu volgt nu dit scenario door in te zetten op een grondoffensief. Hamas zou dan ofwel worden uitgeroeid ofwel onder druk worden gezet om een politieke regeling te treffen. In 1982 vertrok Yasser Arafat naar Tunesië en toen was het afgelopen met de PLO. Als dit scenario wordt doorgevoerd, zal Hezbollah de oorlog aan Israël verklaren.
Wie organiseert de protesten in Egypte?
Een groot deel van de mobilisaties is spontaan, simpelweg omdat al-Sisi alle netwerken van georganiseerde politieke groeperingen grotendeels heeft vernietigd, inclusief die van de Moslimbroeders. Vooral op de universitaire campussen is de beweging groot. Op 20 oktober werd het alternatieve protest georganiseerd door ons, de revolutionaire socialisten met andere oppositiepartijen als de Partij voor Brood en Vrijheid en de al-Karama Partij – maar zonder de islamisten, want zij zitten in de gevangenis, zijn vermoord of verbannen.
Eigenlijk bestaat er niet langer een maatschappelijk middenveld. We hebben geen vakbonden of ngo’s meer. En al-Sisi’s regeringscoalitie bestaat alleen uit militaire generaals. Hij heeft niet de politieke instellingen die Hosni Mubarak had, al gebruikte laatstgenoemde die om maatschappelijke onvrede te kanaliseren. De huidige politieke onderdrukking in Egypte laat Mubarak op Nelson Mandela of Mahatma Gandhi lijken.
De militaire dictatuur in Egypte, gesteund door de VS, weigert de grens met Rafah te openen. Waarom?
Egypte is na Israël de grootste ontvanger van Amerikaanse buitenlandse hulp. Die ontvangt het niet van het Witte Huis, maar het Pentagon. Egypte functioneert als een regionale stabilisator voor Amerikaanse belangen: zo beschermt Egypte het Suezkanaal voor de Amerikanen.
Caïro is geen vriend van de Palestijnen. Als het aan al-Sisi had gelegen, dan was Gaza allang in zee gegooid: dan was hij van die ‘hoofdpijn’ af. Hij wil de grensovergang bij Rafah niet openen. Dus blijft de grens gesloten, zodat al-Sisi de Palestijnen daarbinnen allemaal laat sterven.
Bovendien komen goederen Gaza pas binnen na Israëlische goedkeuring en inspectie. Dit onderstreept hoe zwak, zielig en cliëntelistisch het regime staat tegenover de VS en Israël.
Waarom hebben mensen nu meer zelfvertrouwen dan twee jaar geleden tijdens de solidariteitsacties met Sheikh Jarrah?
Het verschil is dat het regime niet meer zo zelfverzekerd is als eerder. Dat heeft grotendeels te maken met de economische crisis. Die begon waarschijnlijk met COVID en later met de oorlog in Oekraïne. Tegelijkertijd heeft het regime zelf miljarden verspild aan megalomane projecten zoals de bouw van een nieuwe administratieve hoofdstad.
De economische blunders van al-Sisi zijn nu goed voelbaar. Om de bevolking te kunnen onderdrukken moet je zelfverzekerd zijn en op de een of andere manier succes hebben. Dus ik denk dat de mensen merken dat hij niet meer zo machtig is als vroeger.
De demonstraties in solidariteit met Palestina zijn zoals gezegd vooral spontaan. Maar revolutionaire krachten kunnen niet afhankelijk zijn van spontaniteit om de opstand op te bouwen, dus moeten we ons organiseren. We moeten uiteindelijk steunen op collectieve actie op de werkvloer.
Ons grootste wapen zijn de algemene stakingen. En we moeten van de Arabische Revolutie van 2011- 2013 leren dat we het leger nooit kunnen vertrouwen (al-Sisi pleegde in 2013 met behulp van het leger een coup door protesten tegen de gekozen president Morsi te manipuleren, red.).
Waarom zijn deze protesten belangrijk?
De weg naar Jeruzalem loopt door de Arabische hoofdsteden. Palestina zal alleen bevrijd kunnen worden binnen de context van een regionale verandering waarbij de door imperialisten gesteunde Arabische regimes omver worden geworpen.
Alleen dan zou een seculier, socialistisch, democratisch, en vrij Palestina haalbaar zijn, waar Joden en Arabieren kunnen leven zonder etnonationalisme, rassensuperioriteit of apartheid.