Snapshots van de crisis
ronde ‘stimulerings-pakketten’ van duizenden miljarden dollars en uitbarstingen van massaal verzet. Een overzicht van de recente ontwikkelingen.
Door Maina van der Zwan
Mondiaal
Vorige week vond het World Economic Forum plaats in Davos, Zwitserland. Tot voor kort was dit het jaarlijkse feestje waarop de mondiale elite de vrije markt bejubelde. Dit jaar overheerste verwarring en diepe verdeeldheid. Media-magnaat Ruport Murdoch zei dat deelnemers een ‘depressieve en getraumatiseerde’ indruk maakten. Dat was dan het enige goede nieuws uit Davos. Op de opening van het forum deelde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) mee dat het verwacht dat de mondiale handel in 2009 met 2,8 procent zal krimpen. De International Air Transport Association maakte bekend dat de omvang van cargo transport alleen al in december met maar liefst 22,6 procent zijn gedaald. De Australische minister van handel Simon Crean merkte in Davos terecht op dat de dalende handel de crisis versneld zal verdiepen: ‘Als handel de vermenigvuldiger is van groei, kan ze ook de vermenigvuldiger van de terugslag zijn’.
De Verenigde Staten en Japan
Meer grimmige cijfers volgden uit de VS. De economie is in het vierde kwartaal van 2008 met 3,8 procent gekrompen, de scherpste daling sinds 1982. Het aantal Amerikanen dat in het rijkste land ter wereld van voedselbonnen moet leven overschreed in datzelfde kwartaal de 30 miljoen. De laatste cijfers uit Japan, dat zwaar afhankelijk is van zijn export, onderschrijven de ontrafeling van de internationale handel. Industriële productie viel in december terug met een ongekende 9,6 procent. Het IMF (dat vrijwel al zijn voorspellingen maandelijks naar beneden bijstelt) verwacht nu dat de Japanse economie dit jaar met 2,6 procent zal krimpen, wat de sterkste teruggang sinds Tweede Wereldoorlog zou zijn. In zowel de VS als Japan hebben de regeringen gigantische stimuleringspakketten aangekondigd van respectievelijk 800 miljard dollar en 586 miljard euro. Analysten betwijfelen of dit genoeg zal zijn het tij te keren.
En de rijkaard leeft zelfzuchtig voort…
Bij elke crisis verscherpen sociale tegenstellingen zich rond de vraag wie de prijs gaat betalen. Want hoewel de financiële elite klaarblijkelijk getraumatiseerd op Davos rondliep, moeten we geen moment denken dat ze niet dondersgoed weten hoe ze hun eigen hachje moeten redden. In dezelfde week dat de International Labour Organization bekend maakte komend jaar rekening te houden met zeker 51 miljoen ontslagen, passeerde een werkelijk schandalig nieuwsbericht menige redactie: vorig jaar heeft Wall Street, ondanks de miljardenverliezen, de ondergang van Lehman Brothers en de gigantische staatssteun, in totaal voor 18,4 miljard dollar aan bonussen uitgekeerd. Dit zijn dezelfde graaiers die verantwoordelijk zijn voor de kredietcrisis en nu tienduizenden mensen ontslaan.
Verzet: IJsland en Frankrijk
De straffeloze zelfverrijking aan de top, de harde klappen die arbeiders voor hun kiezen krijgen en de algehele onzekerheid die de crisis veroorzaakt, vormen een licht ontvlambaar mengsel. Na de protestgolven van eind vorig jaar in Italië en Griekenland, was Frankrijk afgelopen week het toneel van een algemene staking en had IJsland een inspirerende primeur: daar werd de regering omver geworpen door een protestgolf, de eerste van deze crisis. Een vooruitzicht waar de Franse president Sarkozy beducht voor is. Vorige week donderdag gingen 2,5 miljoen stakende arbeiders en jongeren door het hele land de straat op tegen de ontslaggolven en de bezuinigingsmaatregelen van de regering. De protestgolf was zo massaal en werd zo breed gedragen, dat delen van de heersende klasse bang zijn voor een ware volksopstand. Volgens het satirische weekblad Le Canard Enchainé heeft Sarkozy tegen zijn medewerkers gezegd dat ‘de grond waarop we lopen niet stevig is. De tijd van hervormingen erdoor drukken is voorbij. Het laatste wat we moeten doen is met een rode vlag naar de bonden gaan zwaaien.’
Een waarschuwing: Groot-Brittannië
Maar dat frustraties onder arbeiders niet automatisch tot een draai naar links hoeven te leiden, laat een hele problematische golf wilde stakingen in Groot-Brittanië zien. Daar legden vorige week bouwvakkers het werk neer uit protest tegen ‘buitenlandse arbeid’. In de afgelopen dagen heeft de staking zich uitgebreid en hebben delen van de vakbeweging de leus ‘British jobs for British labour’ overgenomen. Dit is een heel verontrustende ontwikkeling en een waarschuwing voor ons in Nederland. Ook hier vallen massa-ontslagen, verschralen sociale voorzieningen en heerst een diepe verbittering over ‘het verraad van politiek Den Haag’. Als links en de vakbeweging flirten met nationalisme in plaats van de angst en woede te kanaliseren in een gezamenlijke strijd tegen de effecten van de crisis, maken ze de weg vrij voor Wilders en extreem-rechts om met hun boodschap van haat verdeeldheid te zaaien. Wat dat betreft gaat de vergelijking met de jaren dertig niet alleen in economisch opzicht op… Socialisten hebben een wereld te winnen.