‘Slavernij is de rode draad van de geschiedenis van Nederland’
Waarom is het van belang om de slavernij te herdenken?
De slavernij is een misdaad tegen de menselijkheid die grote gevolgen heeft gehad. In Nederland werkt het nog steeds door in racisme, rechtsongelijkheid en sociaal-economische ongelijkheid. Door het slavernijverleden te herdenken maak je dit zichtbaar. Anti-zwart racisme is bijvoorbeeld een belangrijke erfenis van het slavernijverleden. Dat werkt nu door in etnische profilering en discriminatie op de arbeidsmarkt.
Wat vind je van de wijze waarop de slavernij in Nederland wordt herdacht?
Het is sowieso schokkend hoe weinig aandacht ervoor is binnen de Nederlandse geschiedschrijving. Er wordt gesproken van een ‘zwarte bladzijde’, maar de slavernij is de rode draad van de geschiedenis van Nederland als natie. Vanaf het moment dat Nederland onafhankelijk werd is het zich gaan bezighouden met slavernij. In 1863, ongeveer 250 jaar later, werd de officiële slavernij afgeschaft en vervangen door een andere vorm van slavernij: contractarbeid. Wanneer uitbuiting een dergelijke centrale rol heeft gespeeld, kan je niet meer spreken van een zwarte bladzijde.
Bovendien wordt de afschaffing van de slavernij herdacht als een glorieus moment. Maar in feite is ook die afschaffing zelf op schandelijke wijze verlopen. Plantagehouders werden beloond met 300 gulden per tot slaaf gemaakte, terwijl de tot slaaf gemaakten helemaal niets kregen. In plaats daarvan moesten ze tien jaar lang onder staatstoezicht doorwerken op de plantages. De herdenking van de slavernij is heel erg dubbel. Het wordt herdacht, maar heel erg selectief.
Hetzelfde geldt voor de afschaffing van de slavenhandel. Dit wordt gepresenteerd als een edele daad, maar in feite werd Nederland gedwongen door Engeland om een einde te maken aan de slavenhandel. De slavenarbeid op de plantages ging toen gewoon door en via smokkelroutes werd geprobeerd nieuwe slaven uit Afrika te halen om zoveel mogelijk geld te verdienen. Roepen dat we toen de slavenhandel afschaften zonder het hele verhaal te vertellen is hypocriet.
Tegelijkertijd is er heel weinig aandacht voor de groepen die zich wel hebben verzet tegen deze misdaad tegen de menselijkheid. In Nederland hebben vrouwengroepen zich hier bijvoorbeeld voor ingezet en in Suriname is er heel hard gevochten tegen deze misdaad. Maar hun heroïsche daden blijven onderbelicht en dat is een gemis in de Nederlandse geschiedenis.
Welke eisen stelt Slavernij Online om hier verandering in te brengen?
Slavernij Online heeft zelf geen eisen. Wij willen enkel het debat hierover op gang brengen. Maar herstelbetalingen zijn voor ons een belangrijke pijler. Wanneer er wordt gepraat over herstelbetalingen, schiet een deel van Europa direct in de kramp. Ze denken dan meteen aan financiële genoegdoening en vragen zich af wie het geld moet krijgen en wie het moet betalen. Maar het gaat er niet om wie er honderd euro op zijn rekening gestort krijgt. Het is veel belangrijker om te kijken hoe een situatie die in de grond onrechtvaardig is, ongedaan kunt maken.
Herstelbetalingen of ‘reparations’, zoals het in de Engelstalige literatuur genoemd wordt, heeft ook bij andere internationale organisaties, waarmee we contact onderhouden, een belangrijke plek op de agenda gekregen. In Nederland wordt hier nog weinig over gesproken, maar vanuit een aantal Caribische landen ligt er al een tienpuntenplan. Helaas willen Europese landen zich nog niet in het debat mengen. Nu de Caribische landen hebben besloten een rechtszaak te beginnen, lijkt dit te veranderen.
Jullie willen ook debat over racisme als erfenis van de slavernij. Wat doen jullie hiermee?
Wij proberen al de verschillende thema’s die te maken hebben met racisme te verbinden. Een thema dat nu veel voorbij komt is Zwarte Piet. Er zijn verschillende actiegroepen die zich hiertegen richten. De Bosmanwet, gericht tegen Antilliaanse Nederlanders, moet je direct noemen in relatie met Zwarte Piet.
Hetzelfde geldt voor discriminatie op de arbeidsmarkt. Zwarte Piet is daarbij symbool geworden voor al het racisme dat onderhuids aanwezig is. Sinds vorig jaar is zelfs het onderhuidse karakter ervan verdwenen. Het is goed dat dit nu openbaar is geworden. Niemand gelooft meer in het fabeltje dat Nederland tolerant is.
Racisme lijkt echter ook steeds meer geaccepteerd te worden. Waardoor komt dat?
Door de verrechtsing worden dingen die in de jaren zeventig en tachtig niet door de beugel konden nu wel geaccepteerd. Het is bijvoorbeeld mogelijk geworden om bepaalde culturen, met name de Marokkaanse, als achterlijk weg te zetten. Linkse partijen zijn te opportunistisch geweest om zich hier tegen te verzetten. Ze hebben zich vooral gericht op witte mensen, terwijl de rechten van migranten werden genegeerd.
In de jaren zeventig en tachtig waren linkse bewegingen veel breder georganiseerd. Ze durfden toen ook de straat op te gaan. Dat moet weer terugkomen. Vanaf de jaren negentig is het veel minder geworden, en het gebrek aan tegendruk merken we nu.