Schipholakkoord lost problemen van arbeiders niet op
Jarenlang was het regeringsbeleid erop gericht Schiphol te laten groeien ten koste van werkenden, omwonenden en het milieu. In de concurrentiestrijd met andere luchthavens besteedde Schiphol het werk zoveel mogelijk uit aan externe bedrijven, die allemaal stuntten met de tarieven. Door deze race to the bottom werd Schiphol een van de goedkoopste luchthavens van Europa.
Zo zijn er op Schiphol naast het bagagebedrijf van KLM zes bagageafhandelaars actief. Op de meeste luchthavens zijn dat er hoogstens drie. Iets soortgelijks geldt voor de beveiliging. Vijftien jaar geleden verdienden de beveiligers in dienst van Schiphol nog 3500 euro. Na de uitbesteding is daar door de concurrentie tussen vijf verschillende bedrijven nog maar 2400 euro van over.
Toen het vliegverkeer door corona in 2020 maandenlang stil kwam te liggen, ontsloegen bedrijven op Schiphol duizenden mensen. Velen van hen vonden elders een baan, vaak met betere arbeidsvoorwaarden. Toen in de zomer van 2021 weer steeds meer mensen een vliegreis boekten, was er dan ook een enorm tekort aan ervaren mensen ontstaan. Een jaar later is dit probleem nog steeds niet opgelost. Het grote personeelstekort leidt niet alleen tot lange rijen voor reizigers, maar ook tot onveilige werkomstandigheden en arbeidsongevallen.
Vakbondsstrijd
De FNV is al jaren bezig met het organiseren van Schipholmedewerkers. Hiervoor zijn in de verschillende sectoren en bedrijven grote aantallen organizers aangenomen. De methode van organizing zou ertoe moeten leiden dat netwerken van leden op de werkvloer, gesteund door de bond, zelf in actie komen. Bij Schiphol treden niet de werkers zelf, maar de bestuurders op de voorgrond. Ook het uitbreken van wilde stakingen is in deze context opvallend.
In april sloten de bonden voor het eerst een sectorbrede cao voor de bagageafhandeling af met zes van de zeven afhandelingsbedrijven. Alleen KLM doet niet mee. Volgens deze cao zouden veel laagbetaalde medewerkers er in drie jaar 20 procent op vooruit moeten gaan. Het afsluiten van een sectorbrede cao is duidelijk een stap vooruit, maar je kunt je afvragen wat er met een driejarige cao bij de huidige inflatie overblijft van de bereikte loonsverhoging.
Op de eerste dag van de meivakantie, 23 april, brak juist onder de afhandelaars van KLM, die niet onder de cao vallen, een wilde staking uit. KLM had bekendgemaakt van plan te zijn een deel van de werkzaamheden uit te besteden. De medewerkers waren al woedend over hun slechte arbeidsomstandigheden en vreesden nu ook nog voor hun baan. Doordat alle 150 platformmedewerkers zich aansloten bij de staking, werden veel vluchten vertraagd of geannuleerd.
Op 4 mei brak er opnieuw een wilde staking uit, ditmaal onder beveiligers. Dit kwam de FNV-bestuurders, die met Schiphol overlegden over een sociaal akkoord, slecht uit. Bestuurder Herrie Hoogenboom, zelf ooit organizer in de schoonmaaksector, dreigde nog wel met acties, maar van harte ging dat niet: ‘Als ze niet op onze eisen ingaan, krijgen ze een ultimatum aan hun broek. Dan gaat iedereen tegelijk staken. Maar dat kan nooit een hele dag duren, want dan raakt het hele internationale vliegverkeer ontregeld.’
Akkoord
Uiteindelijk kwam het zomerakkoord met Schiphol er zonder stakingen. Het als ‘historisch’ omschreven akkoord moet het werken op Schiphol aantrekkelijker maken en zo een einde maken aan de personeelstekorten. Het dient dus vooral om de problemen van Schiphol op te lossen.
Medewerkers in sectoren als beveiliging, schoonmaak, grondafhandeling en busvervoer krijgen vanaf 1 juni tot 5 september een zomertoeslag van 5,25 euro per uur. Dit komt bij een werkweek van 38 uur neer op 850 euro per maand. Vanaf 1 september krijgen ze een jaar lang een Schipholtoeslag van 1,40 euro per uur.
Dat Schipholmedewerkers een behoorlijk bedrag erbij krijgen voor het extreem harde werken onder zware omstandigheden is niet meer dan terecht. Vakbondsleden hebben dan ook ingestemd met het akkoord. Het gaat echter slechts om tijdelijke toeslagen, terwijl een structurele loonsverhoging op zijn plaats was geweest. ‘Straks is die toeslag weg en zijn we weer terug bij af’, vatte het CNV de zorgen van zijn leden samen.
Bovendien hebben nog niet alle Schipholmedewerkers recht op de toeslagen. Op 20 juni hielden 150 schoonmakers een wilde staking. Een deel van hen viel wel onder het akkoord, maar legde het werk neer uit solidariteit met hun collega’s. FNV-bestuurder Joost van Doesburg moest toegeven dat een specifieke groep schoonmakers ‘tussen wal en schip’ was gevallen.
In het akkoord staat daarnaast dat de vakbonden inspraak krijgen bij aanbestedingen. Daarnaast komt er vanaf 2023 een ‘Sociaal Dialoog Tafel’ waarin Schiphol met medewerkers gesprekken gaat voeren over sociale thema’s. Er wordt dus een heel poldercircus opgetuigd dat werkenden geen enkele garantie biedt op verbetering en straks net zo goed door Schiphol gebruikt kan worden om instemming met verslechteringen te organiseren.
Als tegenprestatie voor dit schamele akkoord hebben de vakbonden zich gecommitteerd aan een ‘vredesplicht’. Dit houdt in dat er gedurende de looptijd van het akkoord, met uitzondering van cao-acties, geen acties mogen worden georganiseerd die de gang van zaken op de luchthaven verstoren. Zo heeft Schiphol arbeidsrust gekocht, met wilde stakingen als enige uitlaatklep.