Schaamteloze belastingontduiking aan de top

Na de Panama Papers vorig jaar, is er nu een nieuw schandaal met de Paradise Papers. Deze documenten zijn een venster op de schimmige wereld van belastingontwijking door de allerrijksten ter wereld. Opnieuw staat Nederland prominent op de kaart als belastingparadijs.

Door Kees Hoogendijk

De onthullingen zijn gedaan door de journalisten Obermaier & Obermayer van de Süddeutsche Zeitung. Ze kregen dertien miljoen documenten toegestopt met informatie over internationale belastingontwijking via het gerenommeerde Britse advocatenkantoor Appleby.

Daarbij komen bekende namen voorbij, zoals de Britse koningin Elisabeth, zanger Bono van de Ierse popgroep U2 en de Canadese premier Justin Trudeau.

Dit bevestigt wat we al wisten sinds de Panama Papers. De allerrijksten stallen hun geld in belastingparadijzen. Nieuw is dat niet alleen extreem rijke individuen belasting ontduiken, maar ook grote multinationals als Nike en Apple. Ze gebruiken dezelfde belastingparadijzen, accountants en financiële instellingen. Ook andere criminele activiteiten komen aan het licht, zoals geheime deals van mijnbouwgigant Glencore om lucratieve mijnbouwrechten in Congo veilig te stellen.

Miljarden

Het gaat om enorme bedragen. Het Engelse Tax Justice Network rapporteert jaarlijkse wereldwijde belastingverliezen van 500 miljard dollar of meer. Dat geld, dat aan de belastingdienst had moeten worden betaald, komt neer op meer dan 20 procent van de jaarwinst van alle bedrijven ter wereld samen.

Elke dollar die niet wordt afgedragen is een dollar minder voor gezondheidszorg en onderwijs. Dit plaatst de bezuinigingen van de laatste decennia in een heel ander licht. Wanneer je heel rijk bent, mag je blijkbaar zelf beslissen of en waar je belasting wilt betalen. De afdracht is voor rijken bovendien minimaal, maar voor werkenden het halve inkomen.

Belastingontwijking vergroot de ongelijkheid in Europa en in Nederland. Doordat bedrijven minder belasting betalen, moeten arbeiders meer betalen om de rijksbegroting te dekken.

In 2002 betaalden werknemers in Nederland 49 procent van de belastinginkomsten. Tien jaar later was dat 57 procent. Voor kapitaal geldt het omgekeerde: 20 procent in 2002, 14 procent in 2012. Nergens waren de verschuivingen zo groot.

Doorsluizen

Belastingontwijking kan op verschillende manieren. Wat veel voorkomt, is belastingontwijking met spookfacturen. Een bedrijf of persoon richt bijvoorbeeld een vennootschap op in Panama via een bedrijf als Mossack Fonseca & Co, bekend uit de Panama Papers. Niemand ziet dan van wie het bedrijf is, en het bedrijf stuurt zichzelf vanuit die vennootschap dan facturen. Op die manier wordt dus geld doorgesluisd naar Panama zonder dat mensen zien dat het naar het bedrijf zelf wordt gestuurd. Daarmee wordt dus minder belasting betaald.

Een andere manier is transfer pricing, waarbij de ene dochteronderneming facturen stuurt aan de andere. Of de schijnlening, bijvoorbeeld als een Nederlandse vennootschap geld leent aan een Duitse vennootschap. Die Duitse vennootschap betaalt daarover rente aan de Nederlandse, waardoor ze ook belasting ontwijkt. Nederland is een belangrijk belastingparadijs.

Bedrijven lokken

Buitenlandse bedrijven worden gelokt met lage belastingen. Een speciaal onderdeel van het ministerie van Economische Zaken houdt zich hiermee bezig: het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). et 22 kantoren wereldwijd jaagt de NFIA op buitenlandse bedrijven. Buitenlandse investeerders mogen vooraf afspraken maken met de fiscus. Daarbij wordt vastgelegd over welk deel van de winst belasting is verschuldigd. Tax Rulings is de naam voor dit systeem.

Verder kunnen afspraken worden gemaakt over de interne prijzen die een bedrijf zichzelf berekent voor bepaalde producten en diensten. Ook dat is een manier om belasting te vermijden. En dan zijn er de brievenbusfirma’s. Het in Amsterdam gevestigde bedrijf Intertrust helpt simpel gezegd andere bedrijven belasting te ontwijken via belastingparadijs Nederland. In het kantoor in Amsterdam waar Intertrust gevestigd is staan wel 2000 bedrijven geregistreerd. Deze zogenaamde brievenbusbedrijven zijn enkel op papier in Nederland geregistreerd zodat ze het gunstige belastingklimaat kunnen uitbuiten.

Het argument waarmee rechts de belastingparadijzen verdedigt, is dat dit werkgelegenheid op zou leveren. Volgens hoogleraar financiële geografie Ewald Engelen klopt dit niet. Hij stelt dat de vijf grootste multinationals in Nederland de afgelopen twintig jaar bijna 90 procent van de werkgelegenheid verloren hebben laten gaan. Die banen gingen naar het buitenland.

Om de gigantische ongelijkheid te verkleinen zou een flinke belastingverhoging voor het grootkapitaal en het onmiddellijk sluiten van de brievenbusbedrijven een logische stap zijn.

Tel uit je dividend

Maar niet als het aan dit rechtse kabinet ligt. Dat wil bijvoorbeeld de dividendbelasting afschaffen. Het dividend is het deel van de winst dat een bedrijf uitbetaalt aan zijn aandeelhouders. Op die uitkering wordt nu nog een belasting geheven van 15 procent.

Nederlandse beleggers kunnen de ingehouden dividendbelasting verrekenen bij de jaarlijkse aangifte voor de inkomstenbelasting. Per saldo maakt het voor hen dus niets uit dat de heffing wordt afgeschaft.

Voor buitenlandse beleggers is het wel goed nieuws, want zij kunnen de heffing niet verrekenen met de Nederlandse fiscus. Afschaffing kan het aantrekkelijker voor hen maken om in Nederlandse beursgenoteerde bedrijven te beleggen.

Kadootjes voor de grote bedrijven dus, terwijl werkenden moeten inleveren. De verlaging van de winstbelasting en afschaffing van de dividendbelasting kost de staat in totaal 4,7 miljard euro.

Om dit te kunnen betalen wordt het laagste btw-tarief met drie procentpunt verhoogd: een belasting die werkende mensen en armsten het hardst treft. Een gemiddeld huishouden betaalt straks twintig euro per maand extra aan alledaagse zaken als voedsel, de kapper of de bioscoop. Ook zal de energierekening komend jaar hoger uitkomen.

Uit recente debatten in de Tweede Kamer werd duidelijk dat het kabinet niet van plan is om af te zien van het afschaffen van de dividendbelasting. Druk van onderaf door de arbeiders die hiervoor moeten bloeden kan die opstelling doorbreken.