Rutte-III versus het abortusrecht

Rutte-III heeft het wetsvoorstel om de abortuspil via de huisarts beschikbaar te maken van tafel geveegd. Op 19 november was hiertegen een klein protest in Amsterdam, van vooral jonge vrouwen. 

Door Lucien Sánchez

De ‘abortuspil’ is mifepriston en misoprostol. Die kunnen in de eerste 9 weken van een zwangerschap worden gebruikt om deze veilig en effectief af te breken. Ze veroorzaken een soort miskraam. Het risico van op complicaties is vrijwel nul, zodat je de abortus thuis kunt uitvoeren zonder medisch toezicht. In 2005 heeft WHO mifepristone en misoprostol opgenomen in de lijst van ‘essential medicines’, waarmee ze zeggen dat het voor iedereen vrij beschikbaar zou moeten zijn.

Abortus is officieel verboden, behalve met een vergunning. Het wetsvoorstel uit 2016 hield in dat huisartsen een vergunning kunnen krijgen om een abortuspil voor te schrijven. Op dit moment kan dat alleen in speciale klinieken en ziekenhuizen.

De huisarts kent de persoonlijke situaties van patiënten waardoor ze betere begeleiding kunnen bieden. De Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst en het Nederlands Huisartsen Genootschap steunen de wetswijziging. Zij stellen dat het uit medisch, psychologisch en sociaal oogpunt wenselijk is dat huisartsen de abortuspil mogen voorschrijven.

Zelfbeschikking

Rutte-III schoof het voorstel echter terzijde. Het VVD-standpunt over zelfbeschikking en emancipatie van vrouwen was al tijdens de verkiezingscampagne ongeloofwaardig, omdat het vooral eigen superioriteit over niet-westerse migranten moest ‘bewijzen’. Dus het speelde geen enkele rol in de onderhandelingen met de kleine christelijke coalitiepartners.

Behalve een groter aantal aanbieders van abortus, schrapte de wet de ‘beraadtermijn’ van vijf dagen, zodat de huisarts een wanhopige vrouw niet eerst hoeft weg te sturen. Volgens de christelijke partijen zouden het afbreken van de drempels en de papiermolen zorgen dat vrouwen eerder een abortus zouden overwegen. Zo wordt de controle van vrouwen over hun eigen leven en lichaam ingeperkt. Het kabinet Rutte III, dat voor ruim tweederde uit mannen bestaat, ziet zichzelf kennelijk veel beter in staat om daarover te beschikken.

Deze patriarchale houding rond abortus raakt alle vrouwen. Maar de barrières die worden opgeworpen bij het kiezen voor abortus zijn extra hoog voor kwetsbare groepen: mensen die geen Nederlands spreken, geen verblijfsstatus hebben, geen geld hebben voor vervoer. Die barrières willen opheffen betekent dus strijd voor sociale gelijkheid.

Ongedocumenteerden hebben in Nederland geen enkel recht op gezondheidszorg. Een abortus via een kliniek kost rond de 400 euro. Als abortus via de huisarts kan worden gedaan zouden deze kosten enorm dalen. Ook is de anticonceptiepil in 2011 uit het basispakket gehaald, waardoor vrouwen met lage inkomens meer risico lopen op een ongewenste zwangerschap.

Daarnaast is door het faillissement van CASA in oktober de helft van de abortusklinieken in Nederland verdwenen, waardoor onmiddellijk wachtlijsten zijn ontstaan en de reisafstand tot een abortuskliniek voor veel mensen is vergroot. In heel Zeeland zijn op het moment geen klinieken.

Om toch een abortus te ondergaan moeten mensen daar naar Rotterdam afreizen. Voor een jonge vrouw zonder steun van familie is dat een flinke opgave. Huisartsen zouden hier uitkomst kunnen bieden.

Voor Amsterdam geldt inmiddels hetzelfde. De enige abortuskliniek in de stad sloot dinsdag haar deuren. Dat sommige vrouwen hierdoor nu zelfs naar België moeten uitwijken is illustratief voor de slechte staat van de abortuszorg in Nederland.

The Feminist Club Amsterdam, Women on Waves, het Clara Wichmann Fonds en Women’s March the Netherlands, startten samen een petitie om abortus uit het strafrecht te halen. Zo zou medische abortus ook beschikbaar worden gemaakt via de huisarts.

Taboesfeer

Abortus is de enige medische behandeling die in het strafrecht opgenomen is. Dit houdt de criminalisering ervan en taboesfeer er omheen in stand. Als een huisarts nu medicijnen voorschrijft voor het afbreken van een ongewenste zwangerschap betekent dat maximaal vierenhalf jaar gevangenisstraf en een flinke boete.

De abortuspil moet bij de huisarts te verkrijgen zijn. Maar dat mag niet tot de verdringing van de anonieme abortusklinieken leiden. Juist de vrijheid om te kiezen voor een veilige omgeving werkt drempelverlagend. Daarnaast moet er een goed systeem komen om om te gaan met zogenaamde ‘gewetensbezwaarde’ huisartsen, zodat dit niet leidt tot obstructie en onnodige extra wachttijd .

Rechts poseert als kartrekker in de strijd voor vrouwenemancipatie, maar zeker rond het thema abortus loopt Nederland inmiddels achter. In veel Europese landen wordt de abortuspil gewoon verstrekt door verloskundigen en verpleegkundigen. De strijd om toegankelijke abortus neemt weer toe: vanaf 2012 in Ierland, in 2016 in Polen en afgelopen maand in Brazilië. Dit vergroot internationaal het bewustzijn over zelfbeschikking en emancipatie van vrouwen. Wie deze discussie in Nederland voert, zal zich realiseren dat ook hier nog een wereld te winnen valt.