Revolutie werpt president Kirgizië uit het zadel
Foto: demonstranten verzamelen zich voor het regeringsgebouw van Kirgizië bij het centrale plein in de hoofdstad Bisjkek (8 april)
Door Simon Basketter
Een van de oorzaken van de opstand in Kirgizië zijn de snel stijgende energieprijzen. De Russische beslissing om een hogere invoerbelasting te heffen op de olie en het gas die het aan Kirgizië levert, is de hoofdoorzaak van de prijsstijging.
De revolte begon in de noordelijke stad Talas op 6 april, toen een menigte het kantoor van de burgemeester bezette. In de volgende 24 uur verspreidde de beweging zich over het land. De oppositie slaagde erin om de controle te veroveren over het televisiestation in de hoofdstad Bisjkek, en live te gaan uitzenden.
Nadat sluipschutters vanaf de daken op een menigte schoten die protesteerde bij het parlement, bestormde een woedende groep mensen het gebouw. Toen ze probeerden om de regeringskantoren over te nemen, reageerden de politie en de nationale garde met hevige repressie. De politie schoot met scherp, terwijl de demonstranten vochten met stenen en Molotov-cocktails. Toen veroverde de bevolking een pantservoertuig, en begon de politie te ontwapenen.
Officiële rapporten spreken over meer dan 75 doden, en meer dan 1500 gewonden. Door de regering tot aftreden te dwingen hebben de demonstranten een overwinning behaald. Om deze te vervangen, heeft de oppositie een ‘regering van volksvertrouwen’ gevormd. De voormalige Minister van Buitenlandse Zaken Roza Otoenbajeva leidt deze nieuwe regering.
De strijd tussen Rusland en de VS om de dominantie in Centraal Azië gaf de revolutie mede vorm. Maar de gebeurtenissen van de laatste paar dagen zijn niet te reduceren tot een conflict tussen grootmachten. Rusland heeft geagiteerd tegen president Bakijev sinds hij weigerde om een Russische militaire basis in het land toe te staan, hoewel de VS er wel een legerbasis heeft. De opstand was tegelijk een klap voor het Amerikaanse establishment omdat deze basis in Manas een sleutelrol speelt bij de oorlog in Afghanistan.
Otoenbajeva, die zichzelf heeft uitgeroepen tot ‘interim-leider’ van het land, zoekt steun bij Rusland. Maar de invloed van Rusland in Kirgizië is niet veel groter dan die van de VS. De onderliggende oorzaak van de crisis is dat Bakijev precies hetzelfde soort programma van privatiseringen uitvoerde als de voorgaande regering, die omvergeworpen was in 2005.
Dit ondanks het feit dat hij tegen privatiseringen was toen hij in de oppositie zat. Dat zijn regering bouwde op steun van de VS, en systematisch steun gaf aan haar militaire basis, riep enorme publieke weerstand op. De aanleiding voor de massale mobilisaties in 2005, de zogenaamde Tulpenrevolutie, waren de pogingen van het regime om te blokkeren dat een aantal leden van de rijke elite parlementszetels konden veroveren.
Dit keer kwamen de protesten voort uit de smeulende woede aan de basis van de maatschappij. Het volk heeft laten zien dat de staat geen onwrikbare controle heeft over zijn geweldsmiddelen, en dat eisen van de bevolking niet genegeerd of onderdrukt kunnen worden. Maar de nieuwe regering lijkt teveel op de vorige twee om te denken dat deze verandering gaat brengen. Die kan alleen voortkomen uit de mensen die de regering in de afgelopen week lieten vallen.