Revolutie in Soedan: ‘Winnen of sterven, een alternatief is er niet’

Er is een revolutie gaande in Soedan. Honderdduizenden mensen gingen de afgelopen weken de straat op om ‘regime change’ af te dwingen. Nadat president Omar al-Bashir werd afgezet, namen militairen de macht over. De bevolking accepteert dit niet en eist een burgerregering. Kees Hoogendijk sprak met Elemam Musa Elemam, een uit Soedan afkomstige activist, over de hoop op radicale verandering.
7 mei 2019

Wat is de achtergrond van de revolutie?

Soedan kent een lange geschiedenis van geweld en onderdrukking. Omar al-Bashir kwam in 1989 aan de macht na een lange burgeroorlog tussen het noorden en zuiden van Soedan. Dertig jaar lang was hij een gevreesd heerser. Terwijl hij aan de macht was, is hij onder meer beschuldigd van oorlogsmisdaden tijdens het conflict in Darfur. Dat begon in 2003 toen rebellen de wapens opnamen tegen discriminatie vanuit de overheid. Honderdduizenden mensen kwamen om in de strijd. Zelf kom ik ook uit Darfur en ben in die periode gevlucht naar Nederland.

Gelukkig maakt verzet ook een belangrijk deel uit van de geschiedenis. De revolutie die nu gaande is, is niet de eerste. In 2011 gingen er ook duizenden mensen de straat op. Die opstand kwam voort uit jaren van onderdrukking en onrechtvaardigheid. Een oorlog leidde tot de afsplitsing van het zuiden als een apart land, Zuid-Soedan. Net als nu vormden jongeren het hart van de revolutie. Helaas wist het verzet de macht van al-Bashir toen niet te breken.

Eind vorig jaar kwam het protest weer los. De economische sancties tegen Soedan door de VS waren in 2017 na ruim twintig jaar opgeheven. Alleen maar omdat Omar al-Bashir als schoothondje van de VS meehielp in de strijd tegen terrorisme. Helaas voor het regime profiteerde de economie niet van het opheffen van de sancties. Het Soedanese pond zakte helemaal in waarde weg en de regering kondigde verregaande bezuinigingen aan. Dit zorgde de afgelopen maanden voor massaal protest. Aanvankelijk gericht op betere leefomstandigheden maar uiteindelijk kwam ook de oproep tot het vertrek van Al-Bashir. Die trad op 11 april af nadat hij werd gearresteerd door de militairen.

Wie nemen er deel aan de protesten?

The Sudanese Professionals Association leidt de straatprotesten en is in feite de sleutel tot de gesprekken met de militaire raad over een burgerregering. De SPA zou je kunnen zien als een soort vakbond die vooral bestaat uit advocaten en artsen. Samen met een politieke oppositiegroep die bekend staat als Sudan Call en vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld, is het een sterk verenigd oppositieblok. Maar dertig jaar van strijd en rivaliteit binnen de traditionele politieke partijen maakt het moeilijker om een echt verenigd front tegen de militaire raad te vormen die nu aan de macht is.

Zoals gezegd zijn het opnieuw de jongeren die ook de straat op gaan. Zij begonnen met het schrijven en verspreiden van kranten, het in beweging krijgen van academici en het opzetten van werkgroepen die zich gingen bezighouden met belangrijke onderwerpen zoals economie, infrastructuur en landbouw.

Wat vooral opvalt is dat de meerderheid van de demonstranten vrouw is. Ik denk dat het zeker om zeventig procent gaat en dat is logisch. Een heel praktische reden is dat veel mannen Soedan zijn ontvlucht om elders geld te verdienen. Maar veel belangrijker is dat vrouwen het meest lijden onder de extreem conservatieve regering. Soedanese vrouwen willen geen tweederangsburgers meer zijn.

Een veel gedeeld filmpje van een Soedanese studente inspireerde andere vrouwen in Soedan. Alaa Salah, een 22-jarige studente bouwkunde en architectuur, staat in een wit gewaad op een auto met haar rechterarm en wijsvinger in de lucht. Tientallen telefoonschermen schijnen haar kant op. De vrouwen in het filmpje roepen ‘thowra!’, wat revolutie betekent in het Arabisch.

https://youtu.be/bj81G9u0Cho

Wat zijn de kansen voor deze revolutie?

De protestbeweging is heel duidelijk geweest over hoe ze een civiele raad, parlement en regering willen vormen. Ik denk dat dit iets is waar de militaire raad naar moet luisteren. Er is ook geen andere keuze. Dat voelt iedereen. Het is winnen of sterven, een alternatief is er niet. De militairen willen een overgangsperiode naar een burgerregering in twee jaar. Dat is voor de beweging onacceptabel. Dat moet veel sneller en daarom is de eis nu dat dit binnen drie maanden moet gebeuren.

Drie van de meest controversiële figuren van de nu heersende Transitional Military Council hebben inmiddels hun ontslag aangeboden. Dat was ook een van de belangrijkste eisen van de protestbeweging. De drie generaals werden gezien als trouwe bondgenoten van de afgezette president Omar al-Bashir. Er is ook een miljoenenmars aangekondigd om druk te houden op de democratische hervormingen (deze heeft inmiddels plaatsgevonden, red.). Een historisch moment was de aankomst van een trein op het Baharistation in Khartoum helemaal volgepropt met duizenden demonstranten die zich aansluiten bij de beweging. Maar het risico is ook nog altijd aanwezig dat de militairen het vuur openen op de demonstranten, ook al is er gezegd dat dit niet zal gebeuren.

Wat zeker bijdraagt aan het zelfvertrouwen, is wat er in Algerije is gebeurd. Dat is niet zo ver van Soedan vandaan. President Bouteflika, ook al heel lang aan de macht, moest daar na massaprotesten aftreden. Dat geeft moed. Als het in Algerije is gelukt, waarom dan niet in Soedan?

Wat kunnen activisten zoals u hier vanuit Nederland doen?

Er zijn protesten georganiseerd in verschillende steden in Europa vanuit de Soedanese diaspora, die bestaat uit Soedanese burgers die in het buitenland wonen. Eerder demonstreerde de Soedanese diaspora in Brussel en Genève, en op 20 april was er een demonstratie in Den Haag. Het is belangrijk dat er ook vanuit Nederland solidariteit is met de opstand. Het regime van Al-Bashir kon alleen bestaan van het geld dat fossiele bedrijven betalen voor Soedanese olie. Deze bedrijven – samen met de banken en pensioenfondsen die daarin investeren – hebben een verantwoordelijkheid, waar wij ze op kunnen wijzen.

Een andere belangrijke eis is dat Omar al-Bashir niet berecht moet worden in Soedan zelf maar uitgeleverd moet worden aan het Internationaal Strafhof in Den Haag. Dat geldt ook voor zijn trouwe handlangers. Die boodschap moeten we blijven uitdragen. Tenslotte is het heel belangrijk om ons solidair te verklaren met iedereen die in Soedan de straat op gaat. Het zijn de jongeren en vooral de vrouwen die het verschil maken en de toekomst opnieuw vorm gaan geven. Ik ben erg hoopvol dat hen dit gaat lukken.

De Soedanese activiste Nusiba Abdalla spreekt tijdens de slotrally van Marxisme Festival ook over de revolutie.