Rellen: de stem van de ongehoorden

De media hebben de rellen in Londen veroordeeld als hersenloze vernietiging. Dagblad The Sun gilde over een ‘orgie van gewelddadige bendes’. Parlementslid voor Tottenham David Lammy sloot zich hierbij aan door te zeggen dat de relschoppers ‘hersenloos’ waren. Maar hij heeft het mis. De rellen zijn een reactie op het geweld dat mensen elke dag moeten doorstaan – geweld dat voortkomt uit onderdrukking, armoede en vervreemding.

Foto: Hackney, Londen (8 augustus 2011).

Door Viv Smith

Slechts een paar uur voor het uitbreken van de relen negeerden de politie en autoriteiten een demonstratie van honderden mensen die naar het politiebureau van Tottenham waren gekomen om gerechtigheid te eisen voor Mark Duggan, die de donderdag ervoor gedood was door de politie.

De staat probeert rellen te veroordelen als geweld van een minderheid. Dat komt doordat ze doodsbang zijn voor massaal verzet tegen problemen als toenemende armoede en aanhoudend politiegeweld. Woede over dit onrecht bouwt zich op, totdat iemand een lont in het kruitvat steekt.

Gewone mensen, die het grootste deel van hun leven onzichtbaar zijn, gaan de straat op en nemen de hoofdrol. Het gaat niet om mensen die hun eigen buurt kort en klein slaan zonder reden. Het gaat er om dat ze hun woede uiten, waar ze op dat moment ook zijn. Het geweld van de rellen is klein in vergelijking met het geweld dat het systeem dagelijks pleegt – zoals de hongersnood in Afrika waar duizenden aan overlijden en de oorlogen waar miljoenen in omkomen.

Sommigen zeggen dat rellen niks bereiken behalve dat ze de staat een excuus geven om onze rechten te onderdrukken. Maar rellen kunnen grote verbeteringen opleveren.

De rellen in Groot-Brittannië in de jaren ’80 dwongen de staat om op te houden met keihard politieoptreden. De overheid moest wel geld uitgeven aan arme wijken. En ze zorgden voor een sterker anti-racisme doordat blank en zwart samen vochten. De langste gevangenisopstand in de Britse geschiedenis vond plaats in de Strangeways gevangenis in Manchester in 1991. Daarna werd de gevangenis herbouwd en werden de meest mensonterende praktijken stapsgewijs afgeschaft.

Verandering

We kunnen ons ook niet beperken tot wat onze heersers ‘acceptabel’ vinden. Dat is juist bedoeld om te voorkomen dat we voor echte verandering vechten. Wat als zwarte mensen in Zuid-Afrika die tegen apartheid vochten zich aan de grenzen van het systeem hadden gehouden? Dan was er nog steeds apartheid geweest. Rellen gebeuren vaak in de context van breder verzet, zoals tijdens de algemene staking in Spanje, toen de politie rellen veroorzaakte doordat ze probeerden te voorkomen dat stakers hun bedrijf bezetten.

Rellen kunnen betekenen dat mensen samenkomen om zich te verzetten, en uitgroeien tot veel grotere bewegingen naarmate mensen een idee krijgen hoeveel macht ze hebben. Ze kunnen uitgroeien tot stadsopstanden waar mensen hele wijken overnemen, zoals in Derry in Noord-Ierland in 1969.

Maar de uitkomst kan verschillen. Een deelnemer aan de rellen in Notting Hill in Londen in de jaren ’70 herinnert zich dat het op dat moment heel erg bevrijdend voelde. ‘Er was een gevoel dat je niet zomaar alles van de politie hoefde te pikken – als je met genoeg bent rent de politie voor je weg. Maar de vraag is: wat doe je dan met dat gevoel?’

Wanneer de organisatiegraad laag is en individuen niet verbonden zijn net een bredere beweging, kunnen rellen snel opkomen en weer verdwijnen. De krachtsexplosie aan het begin is moeilijk vol te houden en kan in de confrontatie met de staat vastlopen. Dat is waarom rellen alleen de onderdrukking en uitbuiting niet beëindigen. Rellen zijn zorgelijk voor de heersende klasse, maar er is meer nodig om ze echt bang te maken. Zoals de revolutionair Rosa Luxemburg zei ‘de ketenen van het kapitalisme moeten daar worden gebroken waar ze gesmeed worden’.

Collectieve kracht op de werkplek zorgt ervoor dat de voortgang van een beweging democratisch en gezamenlijk kan worden bepaald. Tijdens een rel is dat niet zo, hoe bevrijdend het ook voelt. Maar het zou dom zijn om stakingen kunstmatig als tegenhanger te zien van rellen en andere vormen van protest. Het belangrijkste vraagstuk is hoe de woede, energie en onverzettelijkheid van rellen samen te voegen met het politiek bewustzijn en strategie van collectieve actie.

Rellen zijn een uiting van de woede die mensen voelen bij de onrechtvaardigheid van het systeem. Socialisten kiezen partij – we staan achter iedereen die terug vecht. Zoals Martin Luther King het stelde: ‘Rellen zijn de stem van de ongehoorden’.

Zie ook het interview met schrijver Darcus Howe, verwijderd van de BBC website:

Lees ook:
Socialist Workers Party statement on the riots
‘There’s uprisings everywhere – the whole world. Everyone’s fed up’
There is a context to London’s riots that can’t be ignored