Reclaim our Pride!
Door Nikki Veldkamp
Na een week van evenementen, feesten, kunst, de Pride Walk en nog veel meer, was het afgelopen zaterdag weer tijd voor het grootste evenement van Pride Amsterdam: de botenparade. Dit jaarlijks terugkerende evenement trekt telkens weer enorm veel mensen naar het centrum van Amsterdam en de straten naast de grachten staan vol met feestvierders die komen kijken naar de in totaal 80 verschillende boten die langsvaren. Het idee achter de Canal Parade is dat op deze boten organisaties op een feestelijke manier laten zien dat ze zich inzetten voor en trots zijn op LHBTQI+ levens.
De allereerste Gay Pride Parade, in 1970 in New York, ontstond als een protestparade als reactie op de politieconfrontatie en daaropvolgende rellen bij de Stonewall Inn – een gay bar in New York waar mensen uit de LHBT gemeenschap samenkomen – in het jaar daarvoor. Zodoende is de Gay Pride Parade geboren als een strijdbare demonstratie voor bevrijding van LHBTQ-onderdrukking, beïnvloed door onder andere de burgerrechtenbeweging in die tijd.
Protest
In Amsterdam heeft de botenparade niet (meer) datzelfde protestkarakter. Het is veel meer een feest, dat draait om het zichtbaar maken en vieren van LHBT-zijn. Een belangrijk feest in dat opzicht: mensen uit heel Nederland reizen af naar Amsterdam om trots te mogen zijn op hun seksualiteit of genderidentiteit en om Pride te vieren met mensen uit je gemeenschap. Toch is er in de afgelopen jaren een toename in de kritiek op de Canal Parade. Er wordt bijvoorbeeld gesteld dat de focus van de parade veel meer ligt op het feestvieren in plaats van op de inhoudelijke boodschap die door de boten wordt uitgedragen, dat de parade erg gecommercialiseerd is en dat het te veel schort aan inclusiviteit.
Vanuit precies deze kritiek, en geïnspireerd door de Stonewall Riots en de allereerste Gay Pride Parade, stonden er zaterdag zo’n 100 activisten en LHBTQI+ers op de hortusbrug in Amsterdam. ’s Ochtends vroeg verzamelden wij ons om de brug alvast klaar te maken voor de actie ‘We Reclaim Our Pride’ die middag, wanneer de boten van de parade onder diezelfde brug door zouden varen. We oefenden leuzen en hingen alvast banners klaar aan de reling. We deelden pamfletten uit aan voorbijgangers met een uitleg over de actie: ‘We willen dat onze rechten niet langer gekaapt worden om in te zetten voor racistische politieke argumenten en homonationalisme. We willen dat de Pride weer van ons wordt, in plaats van een commercieel feest’.
De groep activisten was erg divers: er waren mensen vanuit verschillende steden en verschillende organisaties aanwezig, die allen wilden samenkomen om een intersectionele en dekoloniale demonstratiegroep te vormen en een duidelijk statement te maken. Dat dit erg nodig was, bleek al toen duidelijk werd welke boten er allemaal langs kwamen. Zo waren er verschillende overheidsorganen, de IND, de politie en het leger aanwezig met eigen boten: instituties die meewerken aan verschillende vormen van onderdrukking, waaronder racistisch beleid en het terugsturen van (LHBTQI+)vluchtelingen.
Politiek
Er voeren ook verschillende neoliberale politieke partijen mee, zoals de PvdA en D66, zelfs de VVD had een eigen boot. Dezelfde partij die een racistische campagne heeft gevoerd in het afgelopen jaar, waarin de stem van LHBTQ+ers werd misbruikt om xenofobe argumenten over Moslims en vluchtelingen te maken, en waarin de nationalistische leus ‘Normaal. Doen’ hun hoofdmotto was.
Voor de activisten van We Reclaim Our Pride zijn de verschillende vormen van onderdrukking niet los van elkaar te zien. Dat de VVD op een boot staat en het Pride-feest zo centraal kan meevieren, betekent eigenlijk dat er tijdens de botenparade bepaalde vormen van vrijheid gevierd kunnen worden terwijl andere groepen door dezelfde feestvierende instituten onderdrukt worden. Dus riepen we: ‘VVD! Hoepel op! Niet-Nor-Maal-Doen!’.
Dit geldt trouwens ook voor de banken en bedrijven die net zo makkelijk een boot konden bemachtigen tijdens de Pride, zoals de ING en Über, terwijl ze ondertussen investeren in wapenhandel, de Dakota Access Pipeline en goedkope arbeid en klimaatvervuiling in de hand werken.
Een ander punt van kritiek was de prijs die betaald moet worden om mee te doen aan de botenparade en de manier waarop besloten wordt wie mee mag doen. Voor daadwerkelijke belangenorganisaties is het vaak veel moeilijker om mee te doen dan voor de grote bedrijven. Vandaar ook dat er door de activisten gejuicht en gezwaaid werd naar de boten die zich daadwerkelijk inzetten voor LHBTQI+bevrijding, net zo hard als dat ze leuzen riepen naar problematische boten. Bijvoorbeeld de Pink Marrakech boot, de 113 zelfmoordpreventieboot, de boten voor transgender personen, drag queens, aids fonds en voor biseksualiteit konden rekenen op solidariteitsbetuigingen.
Eén boot heeft echter niet ons gejuich kunnen halen: de Iraanse boot die mee zou doen werd door de schipper aan de kant gezet. Nadat de Iraanse LHBTQI-ers op de boot aan eis na eis hebben moeten voldoen vanwege zogenaamde veiligheidsredenen en zelfs hadden ingestemd met de verwijdering van enkele deelnemers van de boot, werden zij alsnog stilgelegd. De boot zou ongeschikt zijn om te varen. Dit is de eerste keer dat een boot tijdens Pride op deze manier aan de kant werd gezet, en het is een schandaal dat de stem van de Iraanse LHBTQI-gemeenschap niet gehoord kon worden. De deelnemers waren in shock van verdriet (zie het facebookverslag van één van hen).
Geslaagd
Veel van de boten die wel vaarden hingen vol reclame, deelnemers waren overwegend wit en mannelijk en hier en daar waren zelfs stereotyperende outfits te zien, zoals van Native Americans. De boten van Scouting Nederland, de Rabobank en Frank (BNN en 3FM) spanden de kroon als het om witheid ging. Veel van de mensen die meededen aan de actie voelden zich dan ook niet gerepresenteerd in de Pride.
Luca: ‘Aan het begin van de Canal Parade werd ik erg emotioneel. Ik werd verdrietig van al die boten. Voor mij is het zo duidelijk dat LHBTQI+ levens op een misselijkmakende manier ingezet worden voor commercie, nationalistische politiek, pinkwashing, racistische discoursen en om het leger en de politie te verheerlijken. De hele parade is een kapitalistisch feestje geworden zonder kritische politiek en hart voor de zaak.’
‘Daarom ben ik blij dat wij daar stonden. Ik vond de actie erg geslaagd. Vooral omdat je aan gezichten van mensen op de commerciële en nationalistische boten soms een vraagteken zag. Ik hoop dat onze actie hun ook aan het denken heeft gezet. Waar doe je eigenlijk aan mee als je op zo een boot staat? En wat communiceer je naar de buitenwereld? Ook vond ik het tof dat we met de actie niet per se van een organisatie waren maar dat de actie bestond uit individuen. Het was een directe reactie op een duidelijk problematisch evenement. Ik vind dit soort activisme heel verfrissend en duidelijk.’
Tijdens de actie werden dan ook statements gemaakt over bijvoorbeeld de trans personen die in 2017 vermoord zijn, over black lives matter en vluchtelingen welkom, en over dat de strijd voor bevrijding van LHBTQI-mensen niet gekaapt mag worden voor nationalistische of commerciële doeleinden.
Gelukkig waren wij niet de enigen die dag die deze kritieken op de Pride omzetten in concrete actie: in de Jordaan stond een groep mensen op een brug die met stift op A4 voor elke boot een persoonlijke boodschap hadden en bij bedrijven en rechtse boten hun duimen omlaag staken, net als wij.
Het Aidsfonds had ook een kritische banner, waarin ze aan de VVD aanpakten, omdat zij weigeren om PrEP – een medicijn dat bescherming biedt voor mensen die een hoog risico lopen op HIV-infectie – toegankelijk te maken.
De We Reclaim Our Pride actie was een eerste samenwerking, waarin queer personen, feministen, antiracisten en socialisten in al hun diversiteit samenkwamen om de politieke boodschap van strijdbaarheid en LHBTQI-bevrijding terug de Pride in te brengen. Door middel van banners en leuzen hebben ze duidelijk gemaakt het zat te zijn dat er in hun naam winst wordt gemaakt en racistische politiek wordt gevoerd. Reclaim de Pride!