Radicale Republikeinen en dubieuze Democraten
Door Steven Blom
Het is januari 1865. De vier jaar durende Amerikaanse Burgeroorlog, waarvan bijna 750.000 mensen het dodelijke slachtoffer zouden worden, nadert zijn einde. We zien de hevige en gruwelijke strijd op slagveld. De Republikeinse president Abraham Lincoln (gespeeld door Daniel Day-Lewis), die enige maanden geleden aan zijn tweede termijn is begonnen, bevindt zich aan het front. Hij spreekt met soldaten, zowel blank als zwart.
Eén van de zwarte soldaten brengt Lincoln zijn eigen woorden in herinnering, uit een beroemd geworden toespraak: ‘Dat wij hier plechtig besluiten dat deze doden niet vergeefs gestorven zijn – dat deze natie, met Gods hulp, in vrijheid herboren zal worden.’
Vier jaar eerder scheidde een aantal zuidelijke staten zich af van de VS en verenigde zich in de Confederatie. De economie van de zuidelijke staten was gebaseerd op slavernij, in de noordelijke staten overheerste de industrie, gebaseerd op ‘vrije’ loonarbeid. Tevens was er een sterke anti-slavernijbeweging actief, die ook in het zuiden haar effect op de slaven had. John Brown trachtte in 1859 een slavenopstand te ontketenen door slaven te bewapenen, maar hij werd gepakt en geëxecuteerd.
Twee systemen
Er waren twee maatschappelijke systemen die gelijktijdig in één land functioneerden en waarvan de tegenstellingen onhoudbaar werden. Een grote confrontatie was onvermijdelijk. Al snel leidde het tot een oorlog die een van de bloedigste in de geschiedenis zou worden.
In de tweeënhalf uur durende film wordt een klein fragment verteld uit de geschiedenis. Het is het einde van een lang revolutionair proces, dat zich dan eigenlijk alleen nog maar in Washington afspeelt. Lincoln wil voordat de burgeroorlog ten einde komt de slavernij definitief afschaffen en dat kan alleen door het vast te leggen in de grondwet – in het dertiende Amendement.
Hiervoor is een tweederde meerderheid nodig in het Huis van Afgevaardigden, de Amerikaanse ‘Tweede Kamer’. Lincoln, een ‘gematigde’ Republikein, heeft de steun van alle Republikeinen nodig: zowel van de radicale Republikeinen – die voor de gehele afschaffing van slavernij en tegen compensatie van slaveneigenaren zijn – als van de conservatieve Republikeinen in de westelijke en zuidelijke grensstaten. Daarbij heeft hij nog twintig stemmen nodig van andere afgevaardigden.
Uiterste
Lincoln gaat tot het uiterste: er worden stemmen gekocht van Democratische afgevaardigden door ze hoge baantjes aan te bieden. Lincoln stelt zelfs de vredesbesprekingen met de Confederatie uit tot na de stemming in het Huis van Afgevaardigden.
De film volgt Lincoln in zijn strijd om de stemmen van de afgevaardigden te verkrijgen. Ook zien we hem in zijn persoonlijke leven, met zijn hoop, dromen en beslommeringen, en met zijn vrouw Mary Todd (Sally Field) en hun kinderen. Daniel Day-Lewis zet Lincoln in deze situaties sympathiek neer. Hij schittert in zijn rol, zoals hij eerder al deed in onder andere de rol van oliemagnaat in There Will Be Blood en als bendeleider Bill the Butcher in Gangs of New York. Maar Lincoln wordt in de film ook gepresenteerd zoals hij in de geschiedenisboeken staat, als de ‘grote historisch figuur’ die de slavernij heeft afgeschaft, één van de vaders van Amerika.
Lincoln mist daarmee de historische context, de lange weg die afgelegd is vóór januari 1865. Zo was Lincoln tijdens de verkiezingen voor zijn eerste termijn nog niet tegen de slavernij. Een beweging van onderaf heeft de heersende politieke elite gedwongen te radicaliseren. Dit historische proces werd aangedreven door gewone mensen, maar juist aan dit soort mensen ontbreekt het in de film. Ook zijn er geen substantiële rollen weggelegd voor zwarte Amerikanen. Er komen wel zwarte soldaten en bedienden in voor, maar in zeer beperkte mate, zoals in de openingsscène. Ook leveren deze personages geen bijdrage aan de ontwikkeling van de film.
Hoogtepunten in de film zijn de scènes met de radicale Republikein Thaddeus Stevens (Tommy Lee Jones) in confrontatie met de pathologische racisten van de Democratische Partij.
De film is de moeite waard omdat het een gedetailleerd en vermakelijk verslag is van een korte periode in de Amerikaanse geschiedenis die van groot belang is geweest voor de emancipatie van zwarte Amerikanen. Het geeft dan ook een sterke antiracismeboodschap mee. Onder de verbloemende deken van Hollywood toont de film ook het beslissende moment van ieder revolutionair proces, namelijk het moment waarop de strijd eindigt. Dat maakt Lincoln spannend en inzichtelijk.
Regisseur: Steven Spielberg. Met Daniel Day-Lewis, Sally Field en David Strathairn
In de bioscoop vanaf 31 januari