Racisme eindelijk benoemd

De afgelopen maanden betekenden een kentering in het debat over racisme in Nederland. Steeds meer mensen zijn ervan overtuigd dat er sprake is van institutioneel en alledaags racisme. Discriminerende artiesten en politici worden hierdoor in het defensief gedrukt. Ondanks deze verschuiving durft gevestigd links zich niet uit te spreken tegen racisme.
16 december 2013

Door Ewout van den Berg

‘Welk nummer ga je zingen? Nummer 39 met rijst?’ De uitspraken van Gordon tegen de Chinese operazanger Xiao Wang ontketenden een storm van reacties. Het zegt iets over het racistische klimaat in Nederland dat Gordon, Chantal Janzen en de eindredactie hier geen kwaad in zagen. Dat er dit keer wél een discussie op volgde, laat zien dat de strijd van zwarte activisten tegen Zwarte Piet en de beerput aan openlijk racistische reacties hierop effect hebben gehad.

In no time wist de Facebookpagina ‘nummer 39 met rijst’ duizenden likes te verzamelen. Zij eisen excuses van RTL en publiceren verhalen van het alledaagse racisme waarmee Aziatische Nederlanders geconfronteerd worden. In een lezerscolumn voor Metro schrijft
Micky Chen: ‘Gordon is slechts 1 uit duizenden. De onverschillige houding tegenover grappen gebaseerd op Aziatische komaf is zo diepgeworteld in de cultuur van velen dat men zelf de foutheid ervan niet inziet.’

Gordon is zich van geen kwaad bewust. In een interview met Giel Beelen stelt hij: ‘We hebben alles geaccepteerd van alles en iedereen en iedereen kan hier vrij zeggen wat hij wil. Iedereen kan hier wonen, iedereen mag hier blijven, iedereen is welkom hier. Maar ga dan niet onze tradities aantasten, ga dan niet zeggen wat we wel en niet mogen zeggen.’ Niet-witte mensen zijn kennelijk te gast in Nederland en moeten niet zeuren als ze ongelijk behandeld worden. Ook al ben je in Nederland geboren, je huidskleur bepaalt of je erbij hoort. Precies de reactie die zwarte activisten ten deel valt die zich tegen Zwarte Piet afzetten.

Ondanks de ophef weigert mediabedrijf RTL afstand te nemen van de uitspraken van Gordon. ‘Gordon (staat) bekend als iemand met een klein hartje en een grote dosis empathie. Van opzettelijk kwetsend gedrag was geen sprake en daarin steunt RTL Gordon volledig.’ Je kunt in Nederland je handen wassen in onschuld als je hierbij maar verklaart dat je het niet racistisch bedoelt.

Eerder ging Jack Spijkerman ook al in de fout op RTL met zijn opmerking aan Humberto Tan ‘niet alleen donker maar ook nog dom’. Alsof racisme moet kunnen als je de ander kent of wanneer je iets zegt in besloten kring. De afwijzing van een sollicitant door een elektronicabedrijf uit Arnhem, ‘is niks, een donker gekleurde (neger)’ werd door de
NOS doorgestuurd met het vast grappig bedoelde advies ‘Altijd checken wie je in de cc zet. Zeker bij zo’n tekst.’ De NOS gebruikte zelfs in een kop ‘negermail’, zonder aanhalingstekens, om naar dit racistische voorval te verwijzen.

Gevestigd links

‘Wie niet onderdeel is van de oplossing, is onderdeel van het probleem’ aldus Black Panther Eldridge Cleaver. Dit geldt voorlopig ook voor de reactie van gevestigd links op het debat van de afgelopen maanden. In plaats van zelf stelling te nemen en solidariteit tussen verschillende groepen te benadrukken, stoppen vakbond en SP hun kop in het zand.

Om jongeren aan te spreken is de horecabond in oktober een campagne begonnen samen met de door GeenStijl bekend geworden ‘Braboneger’. In de koloniale tijd werd het woord ‘neger’ door witte mensen gebruikt om hun zwarte handelswaar aan te duiden. Dat het uitgerekend de vakbond is die hier aan meewerkt, is extra cru. De vakbond komt juist voort uit de strijd van werkende mensen tegen hun reductie tot grondstof in het productieproces.

Niet alleen de vakbond sluit haar ogen voor racisme. Iemand die naar aanleiding van de oorverdovende stilte van de SP over Zwarte Piet zijn lidmaatschap van de partij opzegde, kreeg de volgende reactie teruggestuurd: ‘De discussie rondom Zwarte Piet voedt oneigenlijke tegenstellingen, en heeft weinig van doen met de voedingsbodem voor racisme en discriminatie. Sterker nog: het leidt af van de discussie over hoe op grond van vooroordelen Nederlandse bevolkingsgroepen behandeld worden.’

Dit is de wereld op zijn kop. Racisme is eindelijk bespreekbaar geworden omdat een groep moedige activisten met argumenten laat zien waarom de figuur van Zwarte Piet een racistische karikatuur is. Zij maken hiermee zichtbaar hoe racisme vaak onbewust en via ingeslopen gewoontes werkt. De voedingsbodem waardoor racisme kan groeien wordt juist gecreëerd door mensen die zich hier niet over uitspreken.

Het debat van de afgelopen maanden heeft ertoe geleid dat meer mensen naar buiten zijn gekomen met hun verhalen over racisme. Het is belangrijk dat mensen deze racistische incidenten ook rapporteren, maar dit is niet voldoende. Racisme is diepgeworteld binnen de maatschappij en wordt door politici zoals Wilders en Asscher gebruikt om ons te verdelen. De zwarte activisten die de strijd zijn aangegaan en daarmee het taboe hebben doorbroken laten zien hoe we dit probleem kunnen aanpakken.

__________________________________________________________________________________________________________________

Uitspraken in de discussie:

• Schrijfster Lulu Wang: ‘U kunt beweren dat onze Chinese landgenoten zich moeten aanpassen aan het Nederlandse gevoel van humor – integratie. Maar wat houdt integratie volgens u in? Uw stigmatiserende opmerkingen over een bepaalde bevolkingsgroep of over een bepaald beroep voor zoete koek slikken?’

• Theatermaakster Anousha Nzume: ‘Mij wordt verteld dat ik geen selectieve tweets mag retweeten, ik mag geen scheldende mensen blokkeren, want dan maak ik de discussie monddood en, mijn favoriet, als ik me druk maak om racisme in Nederland moet ik dat ook doen over allerlei andere maatschappelijke kwesties. Wees gerust, dat doe ik ook
maar kunnen we het nu hebben over racisme in Nederland?’

• Rapper Typhoon tegenover een zaal met de koninklijke familie, politici en bazen: ‘De ontdekking van de houtzaagmolen voor de scheepvaart,
maakte ons koning ter water, voor het graan, voor de specerijen, pakhuizen vol, grachtenpanden, rederijen. We zagen zo veel, zijn zo groot, maar als het kantelt zien we massamoord, apartheid, slavernij en de slavenhandel. Zonder donker kan
het licht zichzelf niet kennen, vandaar de onwetendheid rond 5 december.’

Kno’Ledge Cesare op de demonstratie van 16 november: ‘Wat wij in werkelijkheid hebben gedaan, is dat wij de afgelopen 150 jaar hebben zitten slapen. De
vraag is nu, wanneer gaan wij volwassen worden? Wanneer gaan wij stoppen onszelf achter de kinderen te verschuilen om de harde realiteit het hoofd te bieden? Wanneer gaan wij nee zeggen tegen ongelijkheid en racisme: niet met mooie woorden maar met daden.’

• Hoofdpiet Erik van Muiswinkel over de figuur van Zwarte Piet: ‘Piet is, een accessoire bij het sinterklaasfeest. Die is enorm
veranderd de afgelopen twintig,
dertig jaar, en die zal misschien
wel wat verder veranderen.’

__________________________________________________________________________________________________________________

Cijfers over racisme in Nederland:

Racistische incidenten
Tussen 2011 en 2012 steeg het aantal gerapporteerde racistische incidenten met een kwart. Het aantal gerapporteerde geweldsincidenten nam nog sneller toe, van 250 tot 400. Het is niet bekend of dit komt doordat mensen racisme eerder rapporteren, of dat er sprake is van een toename van het aantal incidenten.

Racisme op de arbeidsmarkt
Het Sociaal Cultureel Planbureau doet onderzoek naar discriminatie door uitzendbureaus.
Om twee banen aangeboden te krijgen moesten witte werkzoekenden 4 bureaus langsgaan, terwijl mensen met een kleurtje hiervoor zeven bureaus moesten opzoeken.

Ongelijke rechten
Uit onderzoek van criminologe Mieke Komen blijkt dat rechters voor hetzelfde misdrijf minderjarige ‘allochtonen’ gemiddeld 53 dagen langer opsluiten. Dit onderzoek is uit 2005, maar er lijkt geen reden om aan te nemen dat dit in het huidige klimaat anders is.

Politieracisme
In oktober publiceerde Amnesty International een onderzoek naar discriminatie door de politie, zij concluderen: ‘Etnische minderheden, vooral van Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse komaf, worden vaker dan witte mensen onderworpen aan proactieve politiecontroles onder een scala van verschillende politiebevoegdheden.’