Poetin verhoogt de inzet in de imperialistische Krim-crisis

4 maart 2014

De Russische bezetting van het schiereiland Krim heeft Oekraïne op de rand van oorlog gebracht. De crisis vertegenwoordigt de samenkomst van drie verschillende conflicten.

Door Alex Callinicos

Ten eerste is er de onderlinge strijd tussen de verschillende corrupte oligarchen die Oekraïne sinds de onafhankelijkheid in 1991 domineren. Ten tweede is er een authentieke massabeweging tegen de nu gevluchte president, Victor Janoekovitsj. Deze beweging is een uiting van de woede over de corruptie van de gehele politieke elite in Oekraïne.

Helaas herbergt deze beweging illusies in de Europese Unie. Hier komt bij dat extreemrechts, door de historische zwakte van links in Oekraïne, een belangrijke rol heeft gespeeld binnen de ‘Euromaidan’ bezetting in Kiev.

Maar de linkse mensen die beweren dat de omverwerping van Janoekovitsj een ‘fascistische coup’ was, praten slechts de propaganda van Moskou na. Hij viel omdat delen van de oligarchie die hem eerder steunden, hun steun introkken.

Ten derde, en dit is nu het belangrijkste, is er de inter-imperialistische rivaliteit tussen Rusland en het westen over Oekraïne. In dit conflict is Oekraïne veel belangrijker voor Rusland dan voor de Verenigde Staten of de Europese Unie.

De volledige integratie van Oekraïne in de EU en de NAVO zou een stap zijn in de richting van de grootste nachtmerrie van Moskou waarbij het omcirkeld is door het westen. Om dat te voorkomen voerde president Vladimir Poetin in 2008 al oorlog in Georgië.

De inname van het schiereiland Krim is een reactie op de Oekraïense beweging in westelijke richting als gevolg van de omverwerping van Janoekovitsj. Het schiereiland is van cruciaal strategisch belang voor Moskou. Het fungeert al sinds de 18e eeuw als de basis voor de Russische Zwarte Zeevloot.

Poetin beweert in het belang van Russischtalige Oekraïners te opereren. Zij vormen de meerderheid op het schiereiland en in het zuiden en oosten van Oekraïne. Maar buiten een parlementaire stemming waardoor Russisch niet langer als officiële taal wordt erkend, is er weinig bewijs van een echte dreiging richting Russischtaligen.

Macht

Poetin houdt zich bezig met een inter-imperialistisch machtsspel. Hij gokt op de zwakte van zijn rivalen. Waarschijnlijk heeft hij daar gelijk in. De EU schept er over op dat ze een ‘normatieve macht’ is en gebruikt haar gewicht in de oostelijke en zuidelijke periferie. Maar crises als deze onderstrepen de afhankelijkheid van de Europese Unie van de Amerikaanse militaire capaciteiten.

En de Amerikaanse ogen zijn gericht op het verre oosten. Barack Obama onderstreepte de Amerikaanse onwil om nieuwe landoorlogen in Eurazië te voeren toen hij er afgelopen herfst voor terugschrok om gevolg te geven aan zijn dreigementen tegenover het Syrische regime van Assad.

De regering van Obama is bezig met een strategische heroriëntatie op Oost-Azië. Dit heeft ermee te maken dat China door Washington wordt beschouwd als de belangrijkste bedreiging. De Amerikaanse minister van defensie, Chuck Hagel, heeft in dit kader onlangs nog plannen aangekondigd om het Amerikaanse leger in te krimpen van 566.000 naar 440-450.000 troepen.

Washington is ongetwijfeld enthousiast over de integratie van Oekraïne in het westerse systeem van bondgenootschappen. Maar het idee dat achter de Oekraïense crisis een campagne van Amerikaanse neoconservatieven zit om oorlog te voeren met Rusland is pure nonsens.

De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, John Kerry, dreigt Poetin met sancties. Maar die laatste zal zich herinneren dat hier ook geen gevolg aan werd gegeven toen hetzelfde dreigement werd geuit tijdens de Georgische crisis in 2008. Net zoals toen is nu de Europese afhankelijkheid van Russisch gas de sterkste kaart van Rusland.

De grootste dreiging voor Poetin komt van hemzelf. Hij kan zijn hand overspelen door de controle over Krim uit te bouwen tot een splitsing van Oekraïne. Bezetting van de oostelijke delen van het land kan het land veranderen in een Russisch Irak. In westelijk Oekraïne is er een lange nationalistische traditie die gevoed wordt door de geschiedenis van bloedige onafhankelijkheidsstrijd tijdens beide wereldoorlogen. Deze traditie kan opnieuw opleven.

Socialisten in het westen moeten zich natuurlijk verzetten tegen elke militaire interventie door de Verenigde Staten en de NAVO in Oekraïne. Maar de crisis herinnert ons eraan dat imperialisme niet kan worden gereduceerd tot Amerikaanse dominantie. Het is een systeem van economische en geopolitieke competitie tussen leidende kapitalistische mogendheden.

In plaats van het volgen van één van deze machten, moeten we tegen het systeem als geheel vechten. Dit betekent dat we ons ook moeten verzetten tegen Russische interventie in Oekraïne. De slogan ‘Noch Washington, noch Moskou, maart internationaal socialisme’ is actueler dan ooit.

Dit is een vertaling van Socialist Worker (UK)

Lees ook de verklaring van de Russische Socialistische Beweging