Plannen staatsgreep Turkije blootgelegd
‘Het gevaar van een staatsgreep bestaat al sinds de islamistische Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) in 2002 in de regering gekozen is’, zegt Margulies. ‘Dat weten we doordat een tijdschrift vorig jaar artikelen met ‘memoires van een gepensioneerde generaal’ publiceerde.
Alle controleerbare informatie hieruit bleek te kloppen. Die informatie hield in dat de commandanten van luchtmacht, landmacht en gendarmerie al in 2004 plannen beraamden voor een staatsgreep. Die ging niet door omdat de stafchef van de strijdkrachten tegen was. Afgelopen juni kwam het bericht dat de huidige leiding van de strijdkrachten afgelopen september een tegen de regering gericht actieplan in werking zette. Dat speelt op officieel niveau.
Daarnaast zijn er op lager niveau misschien wel honderden groepjes die staatsgrepen plannen. Een deel van wat in Turkije de ‘diepe staat’ wordt genoemd bestaat hieruit.’ Met de ‘diepe staat’ wordt een serie geheime netwerken bedoeld die zich voor het staatsapparaat bezighouden met zaken die het daglicht niet kunnen verdragen. De ‘diepe staat’ wordt in Turkije verantwoordelijk gehouden voor een hele serie misdaden, zoals de moord op de Turks-Armeense journalist Hrant Dink vorig jaar. Voormalig gendarmeriecommandant Veli Kácák, een van de arrestanten, geldt als verpersoonlijking van de diepe staat. ‘Hij bleek verantwoordelijk voor allerlei duistere zaken, van de moord op Hrant Dink en de moord op een priester tot diverse bomaanslagen.’
De machtspositie van het Turkse leger leek tot voor kort onaantastbaar. Nu zitten er drie voormalige generaals achter de tralies. Dit heeft een grote impact. ‘Traditioneel is het leger volgens alle opiniepeilingen het instituut dat het meeste vertrouwen geniet’, legt Margulies uit. ‘Dit proces beschadigt het leger en alle instellingen die in verband kunnen worden gebracht met de diepe staat. Behalve een kleine kemalistische minderheid wil niemand een staatsgreep. De bevolking is tevreden dat deze mensen zijn opgepakt. De meest positieve kant voor socialisten is dat alle staatsmechanismen in de ogen van de bevolking niet meer betrouwbaar zijn.’
In veel landen zou links massaal de straat op gaan tegen een dreigende staatsgreep. In Turkije is dit niet gebeurd. ‘Kemalisme is de Turkse verschijningsvorm van het nationalisme’, zegt Margulies. ‘Een groot deel van links is feitelijk kemalistisch en noemt zich, net als de meeste arrestanten, anti-imperialistisch. Nationalisme, rechtse politiek en anti-imperialisme vormen in Turkije een soort afgrijselijke brij, en een groot deel van links zit daarin verstrikt. Bovendien keert links zich tegen de arrestaties omdat ze die zien als een succes voor de islamistische regering.
‘Links ziet wat er nu gebeurt als een strijd tussen het kemalisme en de islam, en kiest maar al te vaak de kant van de staat, van het kemalisme. Maar wat er gebeurt is veel complexer dan dat. Er is in Turkije geen islamistische dreiging. Deze regering vertegenwoordigt geen massa die de sharia wil. De strijd gaat tussen degenen die het onderdrukkende staatsapparaat van de afgelopen tachtig jaar willen behouden en degenen die dat willen veranderen om tot de EU toe te treden.’ Margulies benadrukt: ‘Het is belachelijk dat mensen die zich links noemen er een probleem mee hebben als generaals die een coup willen plegen gearresteerd worden. Ze denken: wij kunnen niet van deze regering af komen, maar met een staatsgreep lukt dat wel. Daardoor heeft Turks links in deze kwestie een heel slechte, nationalistische houding ingenomen.’
DSIP, de organisatie waarin Margulies actief is, heeft een campagne gelanceerd om te protesteren tegen de coupplegers. ‘We hebben een oproep gedaan voor een demonstratie in Istanbul op 21 juni met één leus en één spandoek. Er deden tienduizend mensen aan mee. Linkse kranten schreven denigrerende stukken waarin de demonstratie werd aangevallen, met koppen als ‘een vreemde demonstratie’. En dat terwijl de mensen op de demonstratie zich volkomen redelijk opstelden en leuzen schreeuwen als ‘wij willen vrijheid’ en ‘stop de staatsgreep’.’
‘De organisatie die samen met ons het hardst heeft gewerkt aan de mobilisatie was Mazlum-Der, een islamitische mensenrechtenorganisatie. Deze organisatie heeft geen massabasis, maar geniet wel veel aanzien en heeft veel contacten. Verder deed er één andere linkse organisatie mee, een aantal mensenrechtenorganisaties en NGO’s en een groot aantal ongeorganiseerde mensen.’
‘Hoewel ze in de demonstratie een kleine minderheid waren, liepen er behoorlijk wat vrouwen met een hoofddoek mee. Er was een groot aantal oudere mannen met baarden, overduidelijk praktiserende moslims. Dit zijn mensen die onder normale om-standigheden niet met ons de straat op zouden gaan. Daardoor waren we in staat een demonstratie van tienduizend mensen te organiseren.’