Peter Mertens: ‘Met 1-1 in de rust tegen de regering nu de antikapitalistische en antiracistische strijd verbinden’
Je hebt net De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen uitgegeven. Waarover gaat het boek en wat is het idee hierachter?
De bedoeling is om een aantal positieve voorstellingen te brengen in ons land rondom acht thema’s, waarbij we out of the box denken. Er is nu een groot debat over tax shifts, ons voorstel is om een miljonairstaks te heffen die enkel de 2 procent rijkste gezinnen treft. Daarmee komt jaarlijks acht miljard euro vrij. Dat geld zouden we willen investeren in onderwijs, openbaar vervoer…
We hebben ook een hoofdstuk over praktijktests – waarmee racisme op de arbeidsmarkt en woningmarkt opspoorbaar wordt. Niemand kan op dit moment bewijzen of hij of zij wordt afgewezen op grond van afkomst of religie. Door middel van mystery calls en inspecteurs kunnen we bewijslast verzamelen tegen bepaalde ondernemers en verhuurders. Dit boek hebben we op 1 mei gelanceerd en het heeft een snaar geraakt in het publieke debat. Veel werkgeversverenigingen zijn ertegen, maar we zien dat vakbonden zich er nu achter beginnen te scharen.
Wat is er gebeurd sinds de zomer in België? Het klinkt hoopgevend…
Ja, het feit dat zoveel mensen in beweging zijn gekomen tegen die frontale aanval van die erg rechtse regering is hoopgevend. Dat ze niet verdronken zijn in passiviteit of – nog erger – in cynisme… Het is een drieluik geweest: de PVDA vindt dat je niet de hoekjes van de frontale aanval kunt afschaven. We hebben daarom in oktober een betoging van 7000 mensen gehad. Dat is uniek in België, want we hebben geen traditie van partijen die betogen. Door die betoging is de discussie in de vakbond gekanteld, waarna er drie regionale stakingen zijn geweest.
Ook was er in november een betoging van 120.000 mensen en natuurlijk de algemene staking op 15 december. We hebben daarbij het principe gehanteerd van ‘alles wat ons verenigt, versterkt ons’. Achter de schermen hebben we hard gewerkt aan de eenheid tussen de beide grote vakbonden; tussen Nederlandstalig en Franstalig België en tussen de privé en publieke sector.
Daarnaast hebben we gewerkt aan de burgerbeweging Hart Boven Hard. Deze droeg veel sectoren van de samenleving in zich mee. Dat was nodig om de publieke opinie te beïnvloeden. De scouts en de Chiro waren ook betrokken, België heeft veel van zulke jeugdverenigingen.
De staking van 15 december was de grootste in een halve eeuw – sinds 1960-1961. Maar dat betekent niet dat de hele bevolking er automatisch achter stond. België heeft twee grote persgroepen die vanaf het begin tot vandaag blijven inhakken op ons en de vakbonden.
Na de wintervakantie wilden we heropstarten, maar je kreeg de aanslagen op Charlie Hebdo en daar hebben de rechtse media gretig gebruik van gemaakt. En de N-VA als dominante politieke kracht om het dominante thema in het publieke debat te veranderen. De vier maanden daarvoor hadden we als thema ‘arm-rijk’ en of de bezuinigingen juist waren of niet.
In januari werd het thema islam en terrorisme – mensen hadden ook angst. Het leger is ingezet, dat loopt nog steeds rond in de straten van Brussel en Antwerpen. Toch is er een betoging geweest van 20.000 mensen van Hart Boven Hard – in maart, in de stromende regen. Dus we zitten nu met 1-1 in de kleedkamer en waarschijnlijk zal het in september weer verder gaan. Mensen zijn ontwaakt, maar we hebben nog lang niet gewonnen. Een deel van de bevolking is nu misleid door rechts.
Hoe gaat het nu verder? Jullie hebben toch wel een plan?
Zeker en vast, we zijn bezig met een nieuw plan in de vakbonden, maar de leiding van de christelijke vakbond is nu aan het capituleren. Ze zijn loyaal aan de christen-democratische partij die nu in de regering zit. We zijn daarom nu druk bezig de violen in de socialistische vakbond gelijk te strijken. Maar dat is niet gemakkelijk, want op het moment dat de beweging wat naar beneden gaat, verhogen de spanningen die we eerder hebben kunnen voorkomen. We hebben daar als PVDA tot nu toe een belangrijke rol in kunnen spelen.
Je had het in je meeting over het opnieuw formuleren van een working class-identiteit. Kun je dat nog eens uitleggen?
Ik ben zoekende, overal waar ik kom, praat ik met mensen over hoe we dit met links – niet sociaal-democratisch links – kunnen herformuleren. Wat niet werkt is de romantische visie van fabrieken in de woonwijken en de arbeiders komen massaal naar buiten. Dat heeft zijn rol gespeeld. Maar arbeid is nu divers en multicolor. Het meest uitgebuite deel is heel internationaal.
De werkende klasse is nog steeds de motor van de samenleving, alleen zien mensen dat niet meer omdat ze zich er niet meer mee identificeren. Rechts heeft de term ‘middenklasse’ in dit debat geïntroduceerd. Dokwerkers verdienen goed in de kost – is dat dan de middenklasse? En postbodes verdienen acht- negenhonderd euro per maand – is dat dan de arbeidersklasse? Daardoor ontstaat complete verwarring.
Ik ben op zoek naar een woordenschat die opnieuw de verbinding kan maken. Jij bent vrouw, Nederlandse, je houdt van bepaalde muziek – je hebt verschillende identitaire lagen. Maar je positie in de samenleving is wel een dominante factor. Moet je je arbeid verkopen voor een loon? Dat maakt ongelooflijk veel uit in je leven. Vroeger was die verhouding tussen werker en werkgever veel duidelijker. Maar die economische basis is nu nog steeds dezelfde. Ik moet zeggen dat die 99%-terminologie van Occupy wel positief is, dat verbindt tegenover de meest parasitaire klasse van daarboven.
In Antwerpen, waar ik in de gemeenteraad zit, zijn veel jongeren vertrokken naar Syrië om daar te gaan vechten. Dat is echt een groot probleem. Hé, daar is niets progressiefs aan, dat is compleet reactionair… met die salafi-fascisten en de Islamitische Staat. Dat zijn extreemrechtse ideologische concepten en groeperingen die meestal worden betaald door de Saudi’s en het wahabisme. Maar waarom radicaliseren ze in die richting en niet naar links?
Dat ze radicaliseren, kan ik goed begrijpen. Want ze worden totaal uitgespuwd door de maatschappij en niemand spreekt hun taal. Wij moeten ervoor zorgen dat ze niet radicaliseren richting die islamo-fascisten. We hebben laatst een cultureel festival Antwerp in Diversity georganiseerd. We verwachtten tweehonderd jongeren, maar er waren er vierduizend. Dat was goed, maar nog steeds te nauw. Daarom zeg ik, ik ben nog steeds zoekende.
Er is een confrontatie gaande tussen Bart de Wever en Abou Jahjah. Wat is jouw visie daarop?
Er is een confrontatie gaande tussen Bart de Wever en delen van de bevolking. Hij probeert delen van Vlaams Belang zo af en toe gerust te stellen door racistische uitspraken te doen, zoals laatst over de brave Aziaten die nooit klagen over racisme, en de stoute Berbers die dat wel doen. Dus hij creëert daarmee een nieuwe ‘verdeel en heers’.
Ik denk dat we dit wel moeten beantwoorden, ja. Onomwonden ja. Het is fout om te denken ’laat de storm maar overwaaien’, want er is veel racisme in de samenleving. In alle landen die kolonies hebben gehad, is er veel racisme aanwezig. Onze geesten zijn nog niet totaal gedekoloniseerd. Dat zie je terug in de stripverhalen over Afrika.
De vraag is alleen: hoe formuleer je dat antwoord? Ik vind het belangrijk dat dat antwoord verbindend is, dus een inclusief antwoord en niet exclusief. Als het alleen is ‘de Berbers reageren op Bart de Wever’ lopen we volledig in het spoor van Bart de Wever. Het is belangrijk dat niet alleen de Berbers, maar ook de Aziaten in Antwerpen en de Afghanen en Nepalezen en alle Antwerpenaars die allang Antwerpenaar zijn reageren. Antwerpen is met 170 nationaliteiten na Amsterdam de meest internationale stad ter wereld.
Hoe verhoudt zich de antikapitalistische strijd tegen de bezuinigingen tot de strijd tegen racisme in België?
We hebben de afgelopen maanden een heel brede antikapitalistische strijd gehad in België. Sommigen zeiden na de Charlie Hebdo-aanslagen: nee, we moeten alleen terug naar de antikapitalistische strijd. Anderen zeiden: nee, we moeten alleen op het islamofobie-aspect actie voeren. Wij zeiden: nee, we moeten beide terreinen verbinden.
En dat is een meningsverschil dat bestaat met een bepaalde groep van de antiracistische strijd in België. Dat is een valstrik die je moet vermijden. We moeten ook het racisme een klassenkarakter geven. Als wij opkomen tegen racisme, is dat niet alleen voor de jongens en meisjes die op de universiteit een hoge opleiding kunnen genieten, maar nadien niet ook een goede baan kunnen vinden.
Nu hebben ze vaak geen evenwaardige kans om als notaris of advocaat een baan te vinden. Die gaan de meest vuile, smerige en onderbetaalde jobs krijgen. Ze werken bijvoorbeeld in slachterijen en de groendienst voor een habbekrats. Dus we moeten racisme een klassenkarakter teruggeven.
Racisme is een kanker en als je er niets tegen doet, dan woekert dat. Dan heb je een arbeidersklasse die racistisch is. Ja, wat heb je dan? Een racistische arbeidersklasse is niks.
Anderzijds is kapitalistische uitbuiting ook een kanker, die woekert en die woekert. Daar moet je tegen optreden – anders heb je een zeer antiracistische mensenmassa maar die weten niet eens hoe ze zich moeten verenigen om iets van hun baas af te dwingen. Daarom zijn we er genuanceerd over. Ik sta daarom achter de strategie van Hart Boven Hard van inclusief werken – dat niet één maatschappelijke sector de agenda kan domineren.
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
De Belgische vakbonden versus de regering-Michel
De regering-Michel die afgelopen jaar aantrad is de meest rechtse regering die België sinds de jaren dertig heeft gehad. Dat komt onder andere door de deelname van de Vlaams-nationalistische N-VA van Bart de Wever.
De regering-Michel opende direct frontaal de aanval op de Belgische arbeidersklasse. De regering wilde 8 miljard euro bezuinigen, de pensioenleeftijd van 65 naar 67 verhogen en een ‘indexsprong’ van de lonen. Dat laatste heeft te maken met de jaarlijkse indexering van de lonen, waardoor ze automatisch meestijgen met de prijzen. De ‘indexsprong’ van de regering-Michel houdt in dat deze indexering een jaar wordt overgeslagen.
De vakbonden reageerden furieus op deze plannen. In het najaar werden acties en stakingen georganiseerd die culmineerden in een massale stakingsactie op 15 december. Daarna besloten de vakbonden de acties op te schorten ‘om het overleg een kans te geven’. Deze wapenstilstand werd uiteindelijk verlengd tot eind januari. Eind maart en begin april vonden er decentrale betogingen plaats, maar plannen voor een 24-uursstaking op 12 mei werden niet doorgezet. In plaats daarvan wordt een betoging aangekondigd voor 7 oktober van dit jaar.
De Socialistische Arbeiderspartij (SAP) noemt het een ‘totaal surrealistische toestand dat zowel het ABVV als het ACV expliciet erkennen dat de werkende bevolking door Michel-De Wever keihard wordt aangepakt, maar waarbij beide bonden even expliciet weigeren op het niveau van de aanvallen te reageren.’
Tegelijkertijd zeggen ze ook: ‘het terrein waaruit de mooie mobilisaties van afgelopen winter is ontsproten blijft vruchtbaar. Maar een ding moge duidelijk zijn: opdat een beweging wortel schiet en vruchten draagt, is een andere strategie van de bonden als alternatief voor de hopeloze zoektocht naar sociaal overleg, broodnodig, levensnoodzakelijk zelfs.’