Paniek en verdeeldheid in Amerikaanse top
Door Alex Callinicos
Republikeinse congresleden negeerden Bush’ noodkreet dat ‘als er geen geld komt, this sucker could go down’. Hank Paulson, de Amerikaanse minister van Financiën en de ex-topman van Goldman Sachs, ging half als grap op de knieën voor Nancy Pelosi, de Democratische woordvoerder in het Huis van Afgevaardigden, om haar om steun te smeken.
Waar komt deze chaos vandaan? De basis is dat in de afgelopen drie weken het wereldwijde financiële systeem compleet op zijn kop is komen te staan. Het keerpunt lijkt Paulsons beslissing vorige maand om de investeringsbank Lehman Brothers failliet te laten gaan. Sindsdien zijn banken simpelweg opgehouden leningen aan elkaar te verstrekken.
Het probleem voor de banken is dat ze zijn opgezadeld met zogenaamde ‘problematische tegoeden’ – hypotheken die zijn herverpakt als onbetrouwbare waardepapieren – die niemand wil kopen. Paulson wilde dat het Amerikaanse congres hem $700 miljard zou toevertrouwen om deze tegoeden op te kopen en zo de slechte schulden uit het banksysteem te halen.
Een bijeenkomst op het Witte Huis moest dit ‘Troubled Assets Recovery Programme’ voorzien van een stempeltje. Barack Obama en de Democraten waren al aan boord. Het waren de Republikeinen die Bush – inmiddels de lamste eend ooit – de rug toedraaiden en de deal torpedeerden.
Gedeeltelijk kwam dit door McCain, die opnieuw een wilde maar betekenisloze gok waagde die hem toch mogelijk in het Witte Huis zal brengen. Maar de belangrijkste reden was een opstand van de rechtse Republican Study Committee in het Huis van Afgevaardigden. Dit is een product van de ‘Republikeinse Revolutie’ die in de jaren negentig heeft plaatsgevonden in het Congres. Bush was hun man, die de twintigste-eeuwse groei van de ‘sterke staat’ zou terugdraaien.
In plaats daarvan heeft Bush gezorgd voor een uitbreiding van de staatsuitgaven, en rijst de staatsschuld de pan uit. En om het helemaal compleet te maken vraagt hij nu aan de Republikeinen om een reddingsplan te steunen dat door senator Jim Dunning uit Kentucky werd omschreven als ‘financieel socialisme’. De Republikeinen hebben een punt. Paulson’s reddingsoperaties voor firma’s als AIG en Washington Mutual waren in feite confiscaties waarbij de aandeelhouders opzij werden geschoven. Paulson is bereid om de staatsmacht meedogenloos in te zetten om het Amerikaanse kapitalisme uit de problemen te halen.
Er zijn ook technische problemen voor Paulsons programma. Om het te laten werken moet de Amerikaanse regering aandelen kopen tegen hogere prijzen dan de huidige marktprijzen. Anders zouden de banken geen extra geld krijgen. Maar als de staat op deze manier geld in de banken pompt, waarom dan geen aandeel in die banken eisen op gelijke voet met de investering? Het compromisplan dat op zondag gepresenteerd werd geeft de regering inderdaad een aandeel in sommige van de geredde bedrijven.
De politieke verwarring in de VS is niet verrassend. Nog nooit in de geschiedenis van het kapitalisme heeeft de staat zulke dramatische ingrepen in de private sector verricht om een economische ineenstorting te voorkomen. Dat dit precies gebeurd tijdens de dominantie van een ideologie die zegt dat de markt zonder belemmeringen moet opereren maakt de verschuiving nog dramatisher.
Ondanks alle manoeuvres verwierp het Huis van Afgevaardigden op maandag het plan van Paulson. En zelfs als het Congres uiteindelijk de een of andere versie van het reddingsplan aanneemt, is het maar de vraag of het zal werken. Nouriel Roubini, wiens door en door pessimistische commentaar over de kredietcrisis tot nu toe steeds juist bleek te zijn, voorspelt ‘een ernstige Amerikaanse recessie’, die zich zal verspreiden naar de eurozone, Groot-Brittannië en de ‘meeste ontwikkelde economieën’.
Volgens Kenneth Rogoff, de voormalige belangrijkste econoom bij het IMF, zal de gestegen Amerikaanse staatsschuld ‘het zeker moeilijker maken voor de VS om zijn militaire dominantie veilig te stellen, waarop de kracht van de dollar berust’. Dit is werkelijk een keerpunt.