Pakt Obama de bankiers echt aan?

‘De Amerikaanse belastingbetaler zal nooit meer gegijzeld worden door een bank die te groot is om om te vallen. Als deze lui willen vechten, dan ben ik bereid de confrontatie aan te gaan.’ Aldus Obama vorige week, toen hij zijn plan aankondigde om de excessen in de bankenwereld aan banden te leggen. Zal hij de daad bij het woord voegen?
27 januari 2010

Door Megan Trudell

Het was strijdbare taal van Obama, en daar zitten miljoenen mensen al een jaar op te wachten. Obama stelt de zogenaamde ‘Volcker-regel’ voor, vernoemd naar Paul Volcker, adviseur van het Amerikaanse ministerie van Financiën en van de Centrale Bank van de Verenigde Staten. Deze regel verbiedt banken die geldvoorraden hebben waar de regering garant voor staat, om te gokken op de financiële markt via speciale beleggingsfondsen (hedge funds) of via financiële sponsors zoals participatiemaatschappijen (private equity-firma’s). Obama verklaarde eveneens dat hij van plan is de algehele omvang van de banken te verkleinen.

Positieve reacties

Deze hervormingsplannen hebben de financiële markten op hun grondvesten doen schudden; bankiers liepen witheet aan. De regeringen van Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië waren echter positief over de plannen, hoewel terughoudender dan president Trichet van de Europese Centrale Bank. Deze bank wil dat het bankenplan van Obama wereldwijd wordt ingevoerd. In Nederland heeft minister van financiën Wouter Bos (PvdA) zich erg positief uitgelaten over Obama’s plannen.

Ook in de Verenigde Staten wordt Obama’s klare taal positief ontvangen, vooral omdat het in overeenstemming is met de maatschappelijke woede over de nimmer aflatende zelfverrijking van de bankiers. Neem bijvoorbeeld Goldman Sachs. Deze bank boekte grote winsten uit de verkoop van onrendabele hypotheken, waardoor de begin 2008 de aanleiding voor de crisis ontstond. In januari 2010 heeft deze bank een recordwinst behaald en 16 miljard dollar aan bonussen uitgekeerd aan zijn eigen topmensen. Dit is een klap in het gezicht van miljoenen mensen die de eindjes niet of nauwelijks meer aan elkaar kunnen knopen en die te kampen met acute financiële problemen.


Werkeloosheid

Officieel zijn meer dan 15 miljoen Amerikanen werkloos, maar het ware aantal is bijna twee keer zo hoog. De cijfers van de regering tellen mensen met part-time banen niet mee, ook al zouden die mensen graag full-time willen werken. Ook worden mensen die de zoektocht naar een baan hebben opgegeven niet meegeteld in de regeringscijfers. Drie miljoen Amerikanen zijn in 2009 hun huis kwijtgeraakt en meer dan 14 miljoen kinderen in de VS leven onder de armoedegrens. Voor deze mensen en voor miljoenen anderen die op de rand van de afgrond leven, lost Obama zijn beloftes niet in, integendeel. Voor zover er iets veranderd, is, staan de zaken er alleen maar slechter voor.

Massachusetts

Hierdoor wordt ook begrijpelijk hoe het mogelijk is dat de democraten een zetel hebben kunnen verliezen die al 46 jaar lang onafgebroken werd bezet door hun eigen altijd populaire Teddy Kennedy. Het verlies van deze senaatszetel in Massachusetts aan de Republikein Scott Brown betekende een enorme klap voor de Democraten en Obama. Zij zijn nu hun meerderheid in de Amerikaanse Senaat kwijt en daarom kunnen nieuwe wetsvoorstellen voortaan geblokkeerd worden door de Republikeinen.

De Republikeinen wonnen de zetel omdat er grote protesten onder de bevolking waren tegen de politiek van de democraten. De pro-republikeinse ‘Tea Party’ activisten ontlenen hun naam aan het ‘Theekransje van Boston’, dat in 1773 het begin markeerde van de Amerikaanse revolutie tegen de Britse overheersing. Het gaat om rechtse conservatieven die al sinds jaar en dag ageren tegen een sterke overheid. Hun beweging kwam vorig jaar samen met een serie protesten tegen regeringsuitgaven. De campagne wordt gesteund door mensen als Sarah Palin en aartsreactionairen zoals de altijd brallende Rush Limbaugh. Het rechtse deel van Amerika heeft meer zelfvertrouwen gekregen en begint zich beter te organiseren. Niet omdat Amerikanen rechts zijn, maar omdat teleurstelling over Obama een vacuüm heeft achtergelaten dat door de conservatieven wordt opgevuld.

Krijtpakken

De verkiezing voor de senaatszetel in Massachusetts is hier een duidelijk teken van. In een peiling na de verkiezing liet 95 procent van de stemmers weten dat de economie doorslaggevend was geweest in hun keuze bij het uitbrengen van hun stem. Achttien procent van de mensen die in 2008 nog op Obama stemden, hadden nu op Scott Brown gestemd omdat Obama niet ver genoeg gegaan was. Een meerderheid was het erover eens dat ‘het beleid van de Democraten beter is voor Wall Street dan voor Main Street’: wel geld dus voor krijtpakken maar niet voor Jan met de Pet. 82 procent zei dat ze de voorkeur gaven aan de overheid boven particuliere bedrijven voor het regelen van de ziektekostenverzekeringen.

Veel mensen die tijdens de presidentsverkiezingen op Obama stemden bleven dit keer thuis: van deze thuisblijvers beweerde 86 procent vóór een ziektekostenstelsel te zijn dat door de overheid wordt ondersteund. Velen stemden op de Republikeinen omdat ze willen dat de regering radicalere maatregelen treft. Rechts heeft dus gewonnen omdat links zich te zwak opstelde.


Politieke zet

Met zijn aanval op de graaicultuur van de banken reageert Obama op deze stemming. Maar het is ook een politieke zet. Nu de Democraten hun meerderheid in de Amerikaanse Senaat kwijt zijn, zal Obama zijn plan voor de banken nooit door de Senaat kunnen krijgen. Als het plan mislukt kan hij de Republikeinen de schuld geven.

De banken zelf zullen hun best doen om zichzelf te beschermen. Het gezamenlijke beleid van het Amerikaanse ministerie van Financiën en de bankensector zal de belangen van de rijksten veilig stellen. Zelfs al zou Obama zijn hervorming kunnen doorvoeren, dan nog zal het geen medicijn opleveren tegen verdere instabiliteit. De crisis in de bankenwereld is een onderdeel van een diepere crisis die aantoont hoe moeilijk het tegenwoordig is om winst te maken in andere sectoren. Zo zal regeling van het financiële verkeer door de overheid er niet voor zorgen dat de Amerikaanse auto-industrie weer op de rails komt; geen enkele baan in de productiesector zal ermee terugkomen. Ondertussen zal de regering-Obama de kosten van de uitkoop van de banken blijven afwentelen op Amerikaanse werknemers en hun families.

Dit is een vrije vertaling van het artikel ‘Is Obama really taking on the US bankers?’ uit de Socialist Worker.