Opkomst Duitse AfD: ‘De media spelen een erg grote rol’
Is er een opkomst van racisme en populisme te zien in Duitsland?
Jules: Ik ken racisme al van kinds af aan. Ik kan me geen tijd voorstellen dat er geen racisme in Duitsland was. Maar ik denk wel dat er in de afgelopen jaren een specifiek racisme is opgekomen, vooral in onze regio, die ook te zien is in de opkomst van de AfD (Alternative für Deutschland). Dit racisme wordt onder andere zichtbaar in de discussie rondom de zogenaamde ‘vluchtelingencrisis’ en de beeldvorming eromheen.
Deze beeldvorming zien we trouwens niet alleen terug in de politiek van de AfD: zij zijn de meest racistische partij, maar ook de christendemocraten (CDU) hebben bij alle verkiezingen in de afgelopen jaren racistische punten in hun programma gezet. En ook de sociaal-democratische partij (SPD) is niet vrij van racisme.
Wat is de AfD voor partij?
Marion: De AfD is niet alleen racistisch, maar ook erg conservatief. Ze hebben onder andere het verbieden van het homohuwelijk en het strafbaar maken van abortus op hun agenda. De AfD bouwt in principe voort op het gevoel van mensen geen controle te hebben, vervreemd te raken.
Ze spelen in op dit sentiment en geven mensen het gevoel weer controle terug te kunnen pakken. Bijvoorbeeld wanneer het aankomt op vrouwen: ze hebben het altijd over ‘onze’ vrouwen, dat we ‘onze’ vrouwen moeten beschermen, maar ook dat ‘onze’ vrouwen thuis moeten blijven voor het huishouden en de familie. Dus ze hebben het over verschillende soorten vrouwen, en er is maar één die het waard is om te beschermen.
Jules: de AfD is overigens niet begonnen als een duidelijke fascistische partij – ze zijn begonnen vanuit een basis die in Duitsland al bestond door de sociaal-democraten en de christen-democraten. Tijdens het begin van de ‘vluchtelingencrisis’, was het de AfD die begon met het opzetten van demonstraties in kleinere steden tegen vluchtelingen.
Zo hebben ze veel stemmen van de SPD en CDU gewonnen. Deze acties zijn uitgegroeid naar de hele republiek – dus de groeiende angst voor vluchtelingen en de haat jegens de islam heeft de zaak van de AfD veel geholpen.
Marion: De media spelen ook hier een erg grote rol in. In Duitsland krijgen rechtse politici véél meer zendtijd dan linkse, waarschijnlijk omdat hun extreme standpunten veel meer sensatie opleveren. Toen er op internationale vrouwendag zo’n 8000 mensen de straat op gingen in Berlijn, is dit door bijna geen enkel medium opgemerkt. Dit doet natuurlijk iets met de belevingswereld van de mensen: het normaliseert de opvattingen van rechts.
De groei van de AfD in de afgelopen jaren kwam, zoals Jules al zei, voort vanuit een basis die in Duitsland al bestond. Maar op dit moment denk ik niet dat de AfD nog sterk groeit. Het grootste probleem voor hen is dat ze zich altijd profileerden als een partij die zich afzette tegen het establishment. Maar hoe langer ze bestaan, en hoe langer ze deel uitmaken van het publieke debat, hoe meer ze gezien worden als deel van dit establishment. Daar knappen hun stemmers op af.
Jules: Binnenkort komt er een flink debat binnen de partij. Er zijn namelijk nog steeds veel fascisten binnen de AfD die niet neoliberaal willen worden: zij willen een sterk sociale impact voor Duitsers, zoals hogere lonen en beter onderwijs, maar alleen voor ‘echte Duitsers’.
Onder anderen Höcke en Gauland, twee belangrijke personen aan deze fascistische kant, willen geen deel uitmaken van de regering: ze willen deze juist omverwerpen. Het andere deel van de partij wil juist een sterke rechtse coalitie vormen door bijvoorbeeld een samenwerking met de CDU. Op de partijbijeenkomst van de AfD in Keulen zal besloten worden welke kant de partij zal opgaan in hun programma.
Kan Die Linke een succesvolle tegenbeweging tegen de AfD opzetten?
Jules: Ik denk wel dat dat hier beter gaat dan in Nederland. Het grootste gedeelte van de partij is actief antifascistisch en antiracistisch. Maar ook dit is bij ons niet altijd even sterk. Wat bijvoorbeeld problematisch is, is dat we in drie staten deel uitmaken van de regering. Dat betekent dat daar ook Die Linke meedoet aan beleid dat niet zo antiracistisch is – zoals het terugsturen van vluchtelingen. Zelf vind ik dat de partij elke vorm van deportaties zou moeten bestrijden en afwijzen als ze zichzelf antiracistisch wil noemen. Maar de algemene lijn van de partij is dat we antifascistisch zijn en dit type acties ondersteunen.
Er zijn verschillende ideeën binnen de partij over de beste manier om rechts te bestrijden. Sommige leden vinden dat we een sterk socialistisch links nodig hebben, dat tegen het kapitalisme en het systeem is. Maar het overgrote gedeelte van de partij gelooft dat een succesvolle, linkse regering rechts kan overwinnen. Persoonlijk denk ik niet dat deze strategie ons kan helpen omdat het onze antikapitalistische en antiracistische standpunten zou verzwakken.
De demonstraties tegen fascisme en tegen de rechtse politiek zijn over het algemeen heel succesvol. We hebben al verschillende acties tegen de AfD georganiseerd. Bijvoorbeeld een demonstratie in Münster, waarin mensen vanuit een heel brede doelgroep aanwezig waren: van het radicale links tot de CDU. In Keulen zal er weer een demonstratie plaatsvinden tegen de AfD, wanneer hun partij daar samenkomt – we verwachten mensen te mobiliseren vanuit de SPD, de Groenen, Die Linke, en zelfs een aantal carnavalsgroepen zullen meelopen. Dus je kan zien dat er een heel grote eenheid is tegen de AfD. Hierbinnen speelt Die Linke een belangrijke organiserende en verbindende rol: binnen onze partij zitten de activisten die al jarenlang acties organiseren tegen de rechtse politiek.
Jules El-Khatib en Marion Wegscheider zijn actief in Die Linke in Nordrhein-Westfalen en Marx21.