‘Onze wapens zijn blote borsten!’

‘Onze god is de vrouw! Onze missie is protest! Onze wapens zijn blote borsten!’ Dit is de kern van het Femenmanifest en van de manier waarop deze groep radicale feministen actie voert.
15 juli 2014

Door Renate Klinkenberg

Journaliste Galia Ackerman schreef dit boek in 2013, gebaseerd op tientallen uren interviews met de oprichters van Femen: Oksana, Anna, Sasha en Inna. Literair hoogstaand is het boek geenszins, maar fascinerend is het wel om te lezen over het radicaliseringsproces van de jonge vrouwen die hun lichaam in de strijd werpen tegen mannelijke machthebbers, en daarvoor worden afgestraft met marteling, gevangenschap en bedreigingen.

Het boek leest als een autobiografie van Femen. In het eerste deel vertellen de activistes over hun jeugd en de ontwikkeling van hun politieke ideeën. Het tweede deel behandelt alle acties en campagnes die ze hebben gevoerd, en de lessen die ze daaruit trekken. De persoonlijke verhalen laten een groot contrast zien tussen de positie van vrouwen in Nederland en Oekraïne. Er zijn spannende anekdotes over acties tegen de geheime dienst van Wit- Rusland, Poetin en corrupte politici in Oekraïne.

De Femen-vrouwen groeiden op in Oekraïense dorpen met vaders die na de ineenstorting van de Sovjet- Unie werkloos raakten, van ellende alcoholist werden en hun vrouwen sloegen. Het was gebruikelijk dat arbeidersvrouwen op hun achttiende trouwden, geen opleiding volgden en jong kinderen kregen. Het land was in Europa de trekpleister voor sekstoeristen, aan wie duizenden vrouwen uit economische noodzaak hun lichaam moesten verkopen.

Beïnvloed door de Oranjerevolutie uit hun jeugd en ideeën van Marx, Engels en August Bebels Women and Socialism wensten de vrouwen een revolutie die een eind maakt aan dictatuur, ongebreideld kapitalisme en vrouwenonderdrukking.

Vreemd genoeg hebben ze na het lezen van deze denkers geen klassenanalyse ontwikkeld, wat grote gevolgen heeft voor hun strategie. Ze willen de mannelijke machthebbers direct confronteren, zonder een tegenmacht op te bouwen. Dat leidt tot paternalisme – ze voeren actie vóór, in plaats van mét andere vrouwen samen – waar de acties tegen de nikab ook een racistische bijklank hebben.

Bovenal laat het relaas van Femen zien hoe machteloos vrouwen in Oekraïne en in het Westen zijn. Oksana, Inna, Anna en Sasha ‘ontdekten dat protesterende vrouwen de belangstelling van de pers konden wekken zolang ze een show opvoerden. Journalisten hebben iets spectaculairs nodig – ze leven op schandaal, seks en de dood.’

Met hun naakte lichamen heeft Femen wereldwijde aandacht gekregen maar vaak werd hun politieke boodschap genegeerd of gesimplificeerd: ‘We treden op met onze lichamen naakt, en mensen moeten begrijpen dat onze naaktheid niet die van een lustobject is. Toen we begonnen met het uittrekken van onze T-shirts, lukte het sommige media om ons te fotograferen met onze blote bovenlichamen, zonder onze plakkaten. Toen beseften we de noodzaak om onze leuzen op ons lichaam te dragen, zodat mensen vooral onze boodschap zouden zien, en niet onze borsten.’

Uit het boek blijkt dat de actiegroep op het moment van schrijven, november 2013, in malaise verkeerde door de steeds fellere kritiek op hun antireligieuze ideeën, hun frustratie over het uiteenvallen van hun Franse activistencollectief en doordat hun leven werd bedreigd: er werd brand gesticht in hun verblijfplaats.

Femen maakt duidelijk waarom deze vrouwen zo geradicaliseerd zijn. Maar alleen het opbouwen van een massabeweging tegen seksisme en vrouwenonderdrukking, van vrouwen en mannen, kan zorgen dat vrouwen wel gehoord worden en de sociale verhoudingen veranderen.

Femen en Galia Ackerman
Femen
Polity Press / 240 pagina’s / €18,95