‘Onrealistische’ plannen zijn onderdeel van PVV-strategie
Het hoofdlijnenakkoord heeft een hard neoliberaal karakter. Zo gaat er een streep door de verhoging van het minimumloon en een belasting op de inkoop van eigen aandelen. De vier partijen gaan bezuinigen op het hoger onderwijs, de ouderenzorg en chronisch zieken. En om de aandacht hiervan af te leiden wordt het beeld dat er een asielcrisis zou zijn verder versterkt door de spreidingswet in te trekken, asielprocedures te pauzeren en statushouders geen voorrang meer te geven op sociale huurwoningen.
Veel van de reacties op dit akkoord staan vooral stil bij de onhaalbaarheid van de plannen. Zo stelde de fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA Frans Timmermans dat het akkoord financiële onderbouwing mist en op ‘drijfzand’ is gebouwd. In de Volkskrant stelden verschillende migratie-experts dat veel van de aangekondigde maatregelen, zoals het herinvoeren van een tweestatusstelsel en het omdraaien van de bewijslast, onmogelijk uit te voeren zijn.
Uitholling rechtsstaat
Maar het kabinet PVV-I is niet voor één gat te vangen. Ook als iets formeel niet mag, kun je het nog steeds doen. De beoogde premier van het kabinet, oud-baas van onder andere de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof, heeft hier veel ervaring mee. Zo volgde hij illegaal het social-mediagebruik van activisten en zette hij in opdracht van VVD- minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz vluchtelingen gevangen die overlast zouden geven. Dit gebeurde buiten het ministerie om.
Schoof spoorde als baas van de NCTV gemeenten aan om moskeeën te infiltreren. Uit onderzoek van NRC bleek dat zeker tien gemeenten hieraan gehoor gaven en hiervoor commerciële bureaus inhuurden. Spionnen gingen vervolgens op bezoek bij moskeeën, bezochten het vrijdagmiddaggebed en brachten familie- en vriendennetwerken in kaart. Deze campagne was illegaal en versterkte het racistische klimaat tegen moslims nog verder.
Toen Schoof naar aanleiding van de PVV-verkiezingsoverwinning als hoogste ambtenaar de vraag kreeg waar precies het kantelpunt ligt om te weigeren beleid uit te voeren, antwoordde hij: ‘De morele pijngrens is nog lang niet bereikt’. Als Schoofs aanstelling iets illustreert, is het de holheid van het gedweep met de democratische rechtsstaat. Pieter Omtzigt eigende zich dit thema toe naar aanleiding van het toeslagenschandaal, maar het is ondertussen glashelder dat dit voor linkse activisten, moslims en vluchtelingen geen enkele garantie biedt.
Woede kanaliseren
Veel plannen zullen inderdaad niet uitvoerbaar blijken. Zo lijken aanpassingen van Europese regelgeving op het vlak van de mestcrisis en de opt-outclausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid bij voorbaat kansloos. Maar ook dit is overkomelijk voor het kabinet PVV-I. Het stelt de partijen namelijk in staat om vervolgens de Europese Unie en de rechterlijke macht de schuld in de schoenen te schuiven. Op deze manier hoopt Geert Wilders op termijn nog meer stemmers aan zich te binden.
In een peiling van eind mei van Ipsos I&O staat de PVV op 48 zetels. Dat is tien zetels meer dan tijdens de vorige verkiezingen. Het zou de PVV in staat moeten stellen ook zonder NSC te regeren en nog meer haar bruine stempel op het kabinetsbeleid te zetten.
Deze verdere verrechtsing zal niet beperkt blijven tot het parlement. Delen van extreemrechts zullen de beperkingen van hogerhand aangrijpen om het heft in eigen hand te nemen door zich op straat te organiseren. Dat geldt voor fascistische organisaties zoals Forum voor Democratie, de Farmers Defence Force en knokploegen die in Oost-Groningen jagen op vluchtelingen en die door lokale autoriteiten de hand boven het hoofd gehouden wordt.
Links antwoord
De rechters en de EU gaan de opmars van extreemrechts niet stoppen. Extreemrechts heeft over een langere periode zijn organisaties, instituten en media opgebouwd. Dit betekent dat ze in toenemende mate ook de controlerende en uitvoerende macht naar hun hand kunnen zetten. De absoluut moorddadige aard van Fort Europa, waar duizenden migranten ieder jaar de dood vinden, zou elke illusie in de EU als schild tegen extreemrechts moeten wegnemen.
Terwijl Timmermans probeert zichzelf als neoliberaal alternatief voor extreemrechts neer te zetten, zou links zich moeten richten op het opbouwen van haar eigen macht. Hiervoor is een oriëntatie nodig op samenwerking in actie rond strategische punten. Dit is lastig, omdat juist de nederlagen van de afgelopen decennia links hebben verzwakt en gedemoraliseerd. Hierdoor zijn veel organisaties teruggetrokken op het eigen terrein en is het lastig brede initiatieven te nemen, maar links zou zich moeten optrekken aan de kracht van de klimaatbeweging en de indrukwekkende beweging in solidariteit met de Palestijnen.
Dit kabinet verdient een hete herfst. De afbraakplannen van het PVV-kabinet geven daar alle aanleiding toe en zouden verschillende delen van links en de vakbeweging kunnen samenbrengen. Gezien de centrale rol die zondebokpolitiek speelt om de woede van mensen te kanaliseren naar onderdrukte groepen zoals migranten zou links beide terreinen niet als gescheiden moeten beschouwen, maar juist met elkaar moeten verbinden.
Eerder verwezen we naar het hoofdlijnenakkoord als ‘regeerakkoord’, maar de vier partijen komen later met een uitgewerkter akkoord. Het zou interessant zijn om te zien hoe beide teksten zich tot elkaar gaan verhouden. Dit is waarom we in deze tekst nu de term ‘hoofdlijnenakkoord’ gebruiken.